Akademik Veri Yönetim Sistemi
VII. Ulusal Üstün Yeteneklilerin Eğitimi Kongresi, Konya, Türkiye, 8 - 10 Eylül 2022
Problem: Özel yeteneklilerin tanılanmasında tarama (aday gösterme), öğretmen rolünün en
önemli olduğu basamaklardan biridir. Öte yandan kullanılan ölçme araçlarının niteliği de özel
yeteneklilerin tanılanmasında kritik bir öneme sahiptir. Bu sebeple Bilim ve Sanat Merkez
(BİLSEM) tarama sürecinde öğretmenlerin aday gösterirken kullandıkları “Öğretmen Aday
Gösterme” formunun özel yeteneğin tespiti konusunda yeterli olup olmadığı hakkında
sahadaki öğretmenlerin ve alan uzmanlarının görüşleri alınacaktır. Bu bağlamda
öğretmenlere: Özel yetenekli çocukları fark etme konusunda öğretmenlerin kendilerini
başarılı bulup-bulmadığı, Öğretmen aday gösterme formunu yeterli bulup-bulmadıkları, Aday
gösterme sürecinde öğretmenleri zorlayan durumlar olup-olmadığı hakkında sorular
yönlendirilmiştir. Ayrıca formun kapsam geçerliğini belirlemek amacıyla alan uzmanlarıyla
da görüşme yapılmıştır. Çalışmanın sayıltıları ise; Araştırmaya katılan öğretmenler, görüşme
sorularına ilişkin görüşlerini içtenlikle yansıtmışlardır, görüşme sorularını eksiksiz ve doğru
şekilde anlamışlardır; Araştırmaya katılan uzmanlar, görüşme sorularına ilişkin görüşlerini
içtenlikle yansıtmışlardır, görüşme sorularını eksiksiz ve doğru şekilde anlamışlardır.
Amaç: Bu araştırmada sınıf öğretmenlerinin ve alan uzmanlarının, “Özel Yeteneklilerin
Tanılanmasında Öğretmen Aday Gösterme Formları” hakkındaki görüşlerinin incelenmesi
amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda elde edilen veriler analiz edilmiş ve çıkan sonuçlar
sınıf öğretmenleri tarafından “öğretmenlerin öğrenci tespiti konusundaki yeterlikleri”, “form
maddeleri” ve “BİLSEM tarama sürecinde karşılaştıkları zorluklar” başlıkları etrafında; alan
uzmanları tarafından ise “bilişsel”, “sosyal”, “bedensel”, “duyuşsal” ve “yaratıcılık”
başlıkları çerçevesinde değerlendirmiştir.
Yöntem: Bu araştırma nitel araştırma çerçevesinde durum çalışması kullanılmıştır. “Özel
Yeteneklilerin Tanılanmasında Öğretmen Aday Gösterme Formları” hakkında öğretmen ve
uzman görüşlerinin belirlenmesi amacıyla görüşme tekniği kullanılmıştır. Form maddelerinin
yeteneği betimleme düzeyi, öğretmenlerin formu kullanma yeterlikleri, öğretmenlerin form
maddelerinden ne anladıkları, formlar genel yetenek, resim yetenek ve müzik yetenek için
yeterli olup olmadığı hakkında derinlemesine bilgi edinmek amacıyla bu teknik tercih
edilmiştir. Araştırmanın öğretmenlerden oluşan çalışma grubunu İzmir ilinde 3 ilçe; amaçlı
örneklem ile seçilmiş ilkokullarda görev yapmakta olan, 13 sınıf öğretmeniyle yürütülmüştür.
Evreni niteleyebileceği düşünülerek 3 farklı ilçeden, 3 faklı sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel
okul seçilmiştir. Araştırmanın uzmanlardan oluşan çalışma grubunda en az yüksek lisans
mezuniyeti ve sahada 5 yıllık deneyimleri bulunmaktadır. Uzman grubunda yer alan kişilerin
alanları psikoloji, okul öncesi, çocuk gelişimi, resim ve müziktir.
Bulgular: Öğretmenlerin, kendi öz başarılarını değerlendirmeleri amacıyla sorulan soruya
karşılık öğretmenlerin çoğunluğunun kendini yeterli bulduğu; öğretmen aday gösterme form
maddeleri hakkındaki görüşleri maddeleri anlaşılır bulmadıkları; tarama sürecinde
öğretmenlerin karşılaştıkları zorluklar hakkında ise ebeveyn baskısı ve öğrenciyi ayırt
etmedeki güçlük olduğunu ifade etmişlerdir.
Alan uzmanları “Öğretmen Aday Gösterme Form” maddelerini bilişsel, sosyal, bedensel,
duygusal ve yaratıcılık bağlamında değerlendirmiş; belirlenen kriterlere uygunluk konusunda
en başarılı formun Resim Yetenek olduğu görülmüştür. Uzmanlar, Genel Zihinsel Yetenek ve
Müzik Yetenek formlarında maddelerin açık ve anlaşılır olmadığını belirtmişlerdir.
Sonuç ve Öneriler: Öğretmen aday gösterme formunda yer alan maddelerin uygunluğunu
değerlendirirken alan uzmanları, zorlandıklarını ifade etmiştir. Buradan hareketle form
maddeleri düzenlenmeli, öğretmenlere BİLSEM konusunda hizmet içi eğitim faaliyetleri
artırılmalıdır. Öte yandan sınıf öğretmenlerinin öğrencileri değerlendirirken form maddelerini
okumadıkları, en yüksek değeri işaretledikleri verisi elde edilmiştir. Bu durumu engellemek
için form maddelerine ters madde eklenebilir.
Anahtar Kavramlar: BİLSEM, aday gösterme, özel yetenek