Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyomedikal Mühendisliği , Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SEYFETTİN KAZANIR
Danışman: Hüseyin Özgür Kazancı
Özet:
Tıp eğitiminin amacı, hasta ve toplum için yetenekli, yeterli hekimler yetiştirmektir. Faydalı ve etkin olarak yapılabilmesi için hastalarla klinik muayene ve tanı konulmasıyla ilgili süreçlerin iyi yürütülmesi gerekmektedir. Fakat bu durum hasta hakları, hastanede kalış süresinin kısalığı, hastaların öğrenci grupları ile çalışmak istememesi gibi nedenlerden mümkün olmamaktadır. Hasta üzerinde yapılması mümkün olmayan eğitimler tıp eğitiminde kullanılması standart hale gelen fantom yani simülatörler eşliğinde yapılmaktadır. Bu sebepler hasta rızası olmaması, hastaların her an olmayışı, öğrenci sayısı fazla olması, uzman çalışma zamanlarından dolayı uygulanabilir olmayışı sayılabilir. Bu yüzden simülatörlerin kullanılması büyük önem taşımaktadır. Bu simülatör araçlarından biri de stetoskop ve stetoskop içeren, organlara ait normal veya anormal seslerin dinletildiği fantom maketlerdir.
Tıp alanında simülasyonlar fantomlar üzerinde ve simülatörler ile yapılmaktadır. Örneğin kalbi durmuş birinin kan dolaşımını tekrar kazanabilmesi için kalp masajı yapılması işlemini kalbi durmuş birinde ilk defa öğrenecek olan kişinin uygulaması mümkün değildir. Bu sebeple temel tıp beceri eğitimi için fantom kullanımı önem taşımaktadır. Simülatör ve simülasyon kullanımı sayesinde öğrenciler hasta ile ilk karşılaşmasından önce deneyim kazanma şansı bulmaktadır. Uzmanların da eğitime dahil edilmesi ile simülasyon eğitiminin önemi tecrübe aktarımı açısından önem kazandırmaktadır.
Eğitim aşamasında öğrencilere verilen eğitimde görsel ve işitsel duyularına hitap edildiği ve pratik eğitim seviyesi arttırdığı için normal eğitimin yanında simülatör ile eğitim daha verimli öğrenme sağlanmıştır. Simülatör kullanımı sayesinde mezunların niteliklerinde artış olduğu bilinmektedir. İşitsel öğrenme ve görsel öğrenme yöntemi birleştirilerek kalıcı ve sürekli hafızaya bilgilerin aktarılması çok önemlidir. Simülatör ile eğitim şekli kalıcı hafızanın oluşturulması bakımından çok önemlidir. Eğitim sırasında ne kadar çok duyu organı kullanılırsa kalıcı hafızada oluşturulacak tıbbi beceriler ileride hasta üzerinde yapılacak teşhislerde, teşhisin doğruluğunun sağlanması ve teşhis hızı bakımından önemli kazanımlardır. Bu becerilerden birisi de organlarımızın çalışırken ürettiği seslerin ne anlama geldiklerinin yorumlanabilmesi becerisidir. Organların çıkarttığı seslerin dinlenmesi işlemine oskültasyon denmektedir.
Oskültasyon hasta başında yapılabildiği gibi simülatör eşliğinde de yapılabilmektedir. Eğitim bakımından incelendiğinde en ideal yöntem öğrencinin, eğitmen eşliğinde hastanın ilgili organlarından gelen seslerdeki farklılıklar ve anormallikleri ayırt edebilmesini sağlayacak yetilerinin kazandırılmasıdır. Ne kadar çok ses duyar ve kulak aşinalığı kazanırsa o sesler ile karşılaştığında doğru ve hızlı teşhis ihtimali yükseltmektedir. Tıp fakültelerindeki öğrenci sayıları da göz önüne alındığında öğrencinin simülatörlere sürekli erişimi mümkün değildir. Öğrencilerin eğitim materyali olarak stetoskopa erişimi simülatörlere göre daha kolaydır.
Literatürde simülasyon ve tıp eğitimi konusunda çok sayıda yayına ulaşılmakla birlikte, steteskobu simülasyonda kullanan yurtdışı menşeili donanımsal benzerlik gösteren bir cihaz bulunmasına rağmen senaryo eğitimi destekli ulusal çerçevede bir cihaza rastlanmamıştır. Stetoskop eğitiminin önemli olduğunu ve seslerin iyi tanınması için kulak aşinalığının tecrübeye göre arttığı bilinmektedir. Stetoskobun doğru kullanımı ve doğru bölgelerin dinlenmesi ile hastalıkların doğru teşhisine katkı sağlayacağı ve hekim eğitiminin kalitesi iyileştireceği çalışmanın amaçları arasında yer almaktadır. Stetoskop kullanımı ve ses dinleme eğitimi intörn hekimlerin oskültasyon tecrübelerini arttıracağı hedeflenmiştir.
Bu tez de oskültasyon (ses dinleme) eğitimi verebilmek için kablosuz ses iletebilen elektronik bir stetoskop ve seslerin eğitimde kullanılması için senaryolar ile desteklenmiş “SmartSteo” mobil uygulaması geliştirilmiştir. Geliştirilen sistem ile eğitilen 61 intörn hekimin solunum ve kalp seslerini tanımalarındaki becerilere etkisini değerlendirilmiştir. Mobil uygulama içerisindeki kütüphaneye eklenen farklı hastalıklara ait sesler elektronik stetoskop içerisinde bulunan kulaklıklar yardımı ile öğrencilere dinletilerek eğitim verilmiştir. Eğitim öğretim üyesi ve senaryolar ile eğitim olmak üzere 2 bölümden oluşmaktadır. Öğretim üyesi ile birlikte alınan eğitim mobil uygulamada yer alan seslerin öğrenciye bir uzman eşliğinde dinletilerek yapılmıştır. Uzman doktor örnek vakalara ait sesleri farklı senaryolar ile öğrenciye anlatarak öğrencinin sesleri tanıma tecrübesinin artmasını ve doğru stetoskop kullanımı konusunda eğitim almasını sağlamaktadır. Senaryolar eğitiminde ise öğrenci kendi başına mobil uygulamada veya simulehasta.com adresinde bulunan vakalara ait senaryolaştırılmış sesleri elektronik stetoskop ile dinleyerek eğitim almaktadır. Eğitim sesli soru ve işaretlenebilir cevaplardan oluşmaktadır. Soru içerisinde bulunan sesi dinleyerek soruya ait doğru cevabın işaretlenmesi ile sonraki soruya ilerlemektedir.
Sistem yazılım ve donanım olmak üzere 2 ana bölümden oluşmaktadır. Yazılım bölümü flutter platformunda kodlanmış Android ve IOS destekli bir mobil uygulama “SmartSteo” ve senaryo eğitimi ile çevrim içi sınav sistemini içeren “moodle” altyapısında simulehasta.com adresindeki web sitesinden oluşmaktadır. Donanım ise normal bir stetoskop, şarj edilebilir pil ve kablosuz ses iletebilen bir elektronik kart (vhm-314-v2) ile elde edilen elektronik stetoskoptan oluşmaktadır. Eğitimler geliştirilen bu sistem ile tıp uzmanı tarafından hazırlanan senaryolar haline getirilmiş 8 vakadan elde edilmiş 10 sorudan oluşmuştur. Vaka ve senaryolar mobil uygulamanın (SmarSteo) yanı sırası simulehasta.com adresine de yüklenmiştir. Böylece her iki platformdan eğitim almak mümkün hale getirilmiştir.
Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalında normal eğitimine devam eden 61 intörn hekime bu tezde geliştirilen sistem ile oskültasyon eğitimi verilmiştir. Eğitime başlamadan önce tüm öğrencilere simulehasta.com adresinde her soru oskültasyon eğitimi ile ilişkili ses kayıtları içeren 10 soruluk ön test çevrim içi sınavı uygulanmıştır. Sınavın soruları ve cevapları her öğrenci için farklı sırada çıkması sağlanmıştır. İntörn hekimler rastgele oluşturulan 30 ve 31 kişiden oluşan iki gruba ayrılmıştır.
İlk grup öğretim üyesi eğitimine dahil edilerek uzman hekim eşliğinde mobil uygulama ve elektronik stetoskop ile ses dinleme eğitimlerini uzman doktor ile birlikte alması sağlanmıştır. İkinci gruba ise mobil uygulama ve web sitesini kullanarak kendi kendine senaryolar ile eğitim alması sağlanmıştır. Eğitimi tamamlayan her iki grup son teste tabi tutulmuştur.
Ön test ve son test verileri ile yapılan 3 analiz intörn öğrencilere verilen simülasyon eğitiminin öğrencilere % 20 (senaryo eğitimi) ve % 33 (öğretim üyesi eğitimi) puan artışları ile olumlu katkı sağladığı yönde olmuştur. P<0.05 anlamlı fark olarak kabul edilmiştir. İlk test ve son test arasında p=0.001 ve p=0.002 değerlerine göre anlamlı ve olumlu bir fark olduğu görülmüştür. Ön test ortanca değeri 50 olan senaryo eğitimi verilen eğitimler sonucunda ortanca değeri 60’ a yükselmiştir. Benzer şekilde öğretim üyesi eğitimi öncesinde uygulanan ön test ortanca değeri 60 eğitim sonunda 80’ e yükselmiştir.
İki grup arasında ön teste göre farklarının bakıldığı analizde ise iki grup arasında anlamlı bir sonuç bulunamamıştır. Bunun her iki grubunda olumlu yönde ilerlemesi aralarında fark olmaması anlamı taşıdığı gibi ifade etmek mümkündür. Son yapılan analize göre ise ayrı ayrı ön test ve son test arasındaki ilişkiye bakıldığında ve gruplar arası fark olup olmadığına bakılmış ve öğretim üyesi ile yapılan eğitimin farkı ortaya çıkmıştır. Öğretim üyesi ile yapılan eğitim öğrencinin kendi başına aldığı eğitimden daha iyi olduğu ve tüm bu eğitimlerin normal eğitime katkı sağladığı yapılan çalışmada elde edilen veriler ile gösterilmiştir.
Sonuç olarak çalışma kapsamında geliştirilen mobil uygulama ve elektronik bir stetoskop ile verilen eğitim öğrencilerin beceri seviyesinde olumlu sonuçlar oluşturulmuştur. Öğrencilerin duyduğunu anlama ve yorumlama becerisi yani oskültasyon yetisine katkısı olduğu anlaşılmıştır. Simülasyon alanında yapılacak ulusal çalışmalar için yazılım ve donanım destekli öncü çalışma olma niteliği taşıyabileceği ön görülmektedir
Geliştirilen yazılımsal ve donanımsal materyal klinik alanda öğrenci ile yapılması güçleşen uygulamalar için hasta haklarını da önemseyen bir yaklaşım göstermektedir. Ayrıca öğrencilerin hasta ile karşılaşmadan önce çok sayıda pratik yapmasına, uzaktan eğitimde her ortamda ve zamanda uygulama yapmasına fırsat sağlayacak bir araç geliştirilmiştir. Mobil uygulama eğitim kurumu uzantılı elektronik posta adresine sahip tüm öğrencilere ücretsiz olarak sunulması planlanmaktadır.