Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Çağ Dilleri Ve Kültürleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2012
Öğrenci: Emine Bilgiç
Danışman: NİHAL TÜNER ÖNEN
Özet:İ.S. III. yüzyılda ilk Roma ? Sasani ihtilafları I. Ardaşır ve Alexander Severus'un hükümdarlıkları sırasında meydana gelmiştir. Söz konusu ihtilaf I. Ardaşır tarafından daha önce atalarının hüküm sürdüğü toprakların Romalılar'dan geri istenmesi üzerine başlamıştır. Bu çatışmaların sonucunda Herodianus dışında metinde kullanılan diğer kaynaklar Alexander Severus'un başarı kazandığını anlatmaktadır. Ancak Pers saldırıları durdurulamamış ve yeni imparator III. Gordianus ile I. Şapur arasında yeniden karşılaşma meydana gelmiştir. İlk başlarda başarılar kazanan Gordianus, praetor praefectus'u Timesitheus'un ölümünün ardından kendisi de ya savaşta (Misikhe) ölmüş ya da kendisinden sonra imparator olan Philippus Araps'un ihaneti dolayısıyla öldürülmüştür. Gordianus'un ölümü üzerine Philippus Araps, İ.S. 244 yılında Mesopotamia'yı ve Armenia'yı Persler'e teslim eden bir anlaşma yapmıştır. Fakat I. Şapur Roma'ya karşı seferlerine ve agresiv politikasına devam etmiş; Roma'ya ait birçok kenti ele geçirmiş ve hatta Akdeniz kıyılarına kadar ilerleyerek Kilikia kenti Tarsus'u zaptetmiştir. İ.S. 260 yılında İmparator Valerianus ile girdiği karşılaşmada imparatorun kendisini, komutanlarını ve askerlerini esir almıştır. Krizden dolayı imparator istikrarsızlığı yaşayan Roma ise çözümü müttefiki olan Palmyra Kralı Odaenathus'a imparatorluk yetkisi vermekte bulmuştur. Odaenathus, I. Şapur üzerinde başarılar kazanmış, Şapur'u Mesopotamia ve Syria'dan çıkarmıştır. Fakat daha sonra Odaenathus başarılarının verdiği hırsla Roma'ya ilerlemeye kalkmış ve başarısız olmuştur. Odaenathus öldükten sonra karısı Zenobia Roma'nın yeni düşmanı olarak orataya çıkarak Roma'ya tabi olan Mısır ve Arabia'yı işgal etmiştir. Bunun ardından İmparator Aurelianus, Palmyra'ya ilerlemiş, Zenobia'yı yakalamış ve ülkeyi bir çöl haline getirmiştir. Bu sırada I. Şapur ölmüş yerine Behram tahta çıkmış ve Historia Augusta'ya göre Roma İmparatoru Probus'a barış teklif etmiştir. İmparator Carus, oğullarıyla birlikte hüküm sürmeye başladığı zaman Sasaniler üzerine sefere çıkmış, onları yenmiş, fakat yıldırım düşmesi sonucu Ktesiphon'da bulunan ordugahında ölmüştür. Sasani İmparatoru Narses de tahta çıkınca ataları gibi Roma'ya karşı saldırı politikası izlemiş ve bunun sonucunda İ.S. 297 yılında Galerius ile savaşmıştır. Savaş sonrasında kendisi kaçmış; fakat haremi ve değerli eşyaları Galerius tarafından ele geçirilmiştir. İ.S. 298'de Narses ve Diocletianus arasında barış yapılmış, Narses Roma'nın bütün şartlarını kabul etmek zorunda kalmıştır. II. Şapur'un tahta çıkmasıyla beraber Sasaniler için altınçağ başlamıştır. II. Şapur, II. Constantius ile girdiği mücadeleri genellikle kazanmış; Nisibis'i üç kez kuşatmış; Singara'yı ele geçirmiştir. Constantius'un ölümünden sonra varisi Iulianus Pers Seferi'ne girişmiş ve Mesopotamia'da birçok kenti zaptederek Sasaniler'in başkenti Ktesiphon'a kadar ilerlemiştir. Ancak düşman topraklarında savaşırken ölmesi Roma'yı bir kez daha imparatorsuz bırakmıştır. Seçilen İmparator Iovianus, İ.S. 363 yılında II. Şapur ile utanç verici ancak oldukça gerekli bir anlaşma yapmıştır. Buna göre fethedilen topraklar geri Persler'e teslim edilmiştir ve bu barış neredeyse otuz yıl geçerli olmuştur. İ.S. 379 yılında II. Şapur'un ölümüyle Sasaniler ihtişamlı günlerini geride bırakmışlardır. İ.S. 383/384 yılında I. Theodosius ve III. Şapur arasında yeniden bir barış yapılmış; Armenia iki imparatorluk arasında paylaştırılmış ve yukarı Dicle ve Fırat üzerindeki stratejik bölgeler Theodosius'a kalırken Nisibis ve Singara Persler'de kalmıştır.