Solanum americanum Ekotiplerinin Yaprak Leke Hastalık Etmeni Stemphylium solani'ye Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Türkiye

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Abdellahi GALLEDOU

Danışman: Özer Çalış, Abdellahi Galledou

Özet:

Dünyada en yaygın olarak yetiştirilen Solanaceae familyasından domates olup insan beslenmesinde vazgeçilmez rolü bulunmaktadır. Ancak domates üretimini kısıtlayan bitkilerin fotosentez yeteneğini yok ederek büyük ekonomik kayıplara sebep olan fungal hastalıklar bulunmaktadır. Son yıllarda, Küresel İklim Değişikliği nedeniyle Türkiye'de Akdeniz ve Ege bölgelerinde gri yaprak lekesi hastalığına sebep olan Stemphylium solani'nin neden olduğu enfeksiyonlarda önemli artış gözlenmiştir. Özellikle Türkiye’nin kışlık domates üretimin %60 dan fazlasını karşılayan Antalya’da nem ve sıcaklık artışı sebebiyle gri yaprak lekesi hastalığı yoğunlaşmaya başlamıştır. Yoğun kışlık domates üretiminin yapıldığı plastik seralarda fungal S. solani kaynaklı gri yaprak lekesi hastalığında ciddi artış görülmüş olup etmenin kontrolünde en iyi mücadele yöntemi dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesidir. Ancak domatesin gen kaynağının Türkiye olmaması, dayanıklı ticari çeşitlerin piyasada bulunmaması nedeniyle genetik olarak dayanıklı çeşitlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışma domatesin çok yakın akrabası olan Solanum americanum bitkisinin 25 ekotipini ve Antalya’dan izole edilen S. solani ile testlenerek fenotipik reaksiyonlarını ortaya koymak ve bu fungal patojene karşı genetik olarak dayanıklı S. americanum ekotiplerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Fungal hastalık etmeni plastik serada yetiştirilen domates bitkileri üzerinden izole edilerek morfolojik ve moleküler olarak tanımlanmıştır. Tanımlaması yapılan S. solani fungal izolatı ile yapılan inokülasyonlarda 25 ekotipin hastalığa karşı reaksiyonları belirlenerek test edilen ekotiplerden 6 adedi dayanıklı 2 adedi orta dayanıklı 17 adedi ise bu hastalık etmenine hassas bulunmuştur. Tüm genetik özellikleri bilinen S. americanum bitkisinin kullanılmasıyla ilk defa bir model bitkide bu hastalığın karakteristik özellikleri ortaya konmuştur. Elde edilen genetik olarak gerek dayanıklı bitkiler gerekse de hassas bitkilerdeki genlerin kullanılmasıyla ticari domates çeşitlerinin geliştirilmesinin önü açılmıştır.