Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Türkiye
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Abdellahi GALLEDOU
Danışman: Özer Çalış, Abdellahi Galledou
Özet:
Dünyada en yaygın olarak
yetiştirilen Solanaceae familyasından domates olup insan beslenmesinde
vazgeçilmez rolü bulunmaktadır. Ancak domates üretimini kısıtlayan bitkilerin
fotosentez yeteneğini yok ederek büyük ekonomik kayıplara sebep olan fungal
hastalıklar bulunmaktadır. Son yıllarda, Küresel İklim Değişikliği nedeniyle Türkiye'de
Akdeniz ve Ege bölgelerinde gri yaprak lekesi hastalığına sebep olan Stemphylium
solani'nin neden olduğu enfeksiyonlarda önemli artış gözlenmiştir. Özellikle
Türkiye’nin kışlık domates üretimin %60 dan fazlasını karşılayan Antalya’da nem
ve sıcaklık artışı sebebiyle gri yaprak lekesi hastalığı yoğunlaşmaya
başlamıştır. Yoğun kışlık domates üretiminin yapıldığı plastik seralarda fungal
S. solani kaynaklı gri yaprak lekesi hastalığında ciddi artış görülmüş
olup etmenin kontrolünde en iyi mücadele yöntemi dayanıklı çeşitlerin
geliştirilmesidir. Ancak domatesin gen kaynağının Türkiye olmaması, dayanıklı
ticari çeşitlerin piyasada bulunmaması nedeniyle genetik olarak dayanıklı çeşitlere
ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışma domatesin çok yakın akrabası olan Solanum
americanum bitkisinin 25 ekotipini ve Antalya’dan izole edilen S. solani
ile testlenerek fenotipik reaksiyonlarını ortaya koymak ve bu fungal patojene karşı
genetik olarak dayanıklı S. americanum ekotiplerini belirlemeyi
amaçlamaktadır. Fungal hastalık etmeni plastik serada yetiştirilen domates
bitkileri üzerinden izole edilerek morfolojik ve moleküler olarak tanımlanmıştır.
Tanımlaması yapılan S. solani fungal izolatı ile yapılan
inokülasyonlarda 25 ekotipin hastalığa karşı reaksiyonları belirlenerek test
edilen ekotiplerden 6
adedi dayanıklı 2 adedi orta dayanıklı 17 adedi ise
bu hastalık etmenine hassas bulunmuştur. Tüm genetik özellikleri bilinen S.
americanum bitkisinin kullanılmasıyla ilk defa bir model bitkide bu
hastalığın karakteristik özellikleri ortaya konmuştur. Elde edilen genetik
olarak gerek dayanıklı bitkiler gerekse de hassas bitkilerdeki genlerin
kullanılmasıyla ticari domates çeşitlerinin geliştirilmesinin önü açılmıştır.