Covid-19'un Türkiye Havayolu Taşımacılığına Etkisi: Türkiye Havalimanları Üzerine Dönemsel Performans Analizi

Küreselleşmeyle birlikte sınırların kaldırılması, zaman- mekân gibi kavramların önemsizleşmesi sonucu ülkeler dış ticaret politikalarına önem vermeye başlamışlar ve uluslararası pazardan maksimum olarak faydalanmaya çalışmaktadırlar. Sınırsız ticaret anlayışı, telekomünikasyon, ulaşım ve bilgi teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte uluslararası ticaretin artmasıyla lojistik faaliyetlerin önemi de artış göstermiştir. Son yıllarda konfor kavramlarının ön plana çıkmasıyla daha refah bir ulaşım sektörü olan havayolu taşımacılığının önemi artmıştır ve taşıma modları arasında en fazla gelişen taşımacılık modu olma trendindedir. Bu doğrultuda da ülkemizde bulunan havalimanı sayıları ve performanslarının artırılması üzerine çalışmalar yapılmaktadır.

Havacılık sektörü ekonomik, sosyal, siyasal gelişmelerden kaynaklanan içsel ve dışsal krizlere açık olduğu için finansal, stratejik, operasyonel performansları açısından etkilenen hassas bir yapıdadır. İçsel risklere karşı birtakım tedbirler alınabilse de dışsal risklere karşı her zaman tedbirler almak mümkün olmamaktadır. Dışsal risklerin başında küreselleşmeyle yayılım gücünü artıran ekonomik krizler gelmektedir. Tarihsel seyrine bakıldığı zaman havacılık sektörünü etkileyen (Petrol Krizi (1973), İran-Irak Savaşı (1980-1988), Körfez Krizi (1990-1991), Asya Krizi (1997), 2001 Krizi, SARS (2002-2003), 2008 Ekonomik Krizi (2008), COVİD-19 (2019…)) birçok kriz gerçekleşmiştir. Çalışma kapsamında bu krizlerden Covid-19 kriz dönemi ele alınmıştır. Bu çalışmada amaç; covid-19’un havayolu taşımacılığı üzerinde yarattığı etkileri Türkiye açısından ele alıp değerlendirmektir. Bu bağlamda havayolu taşımacılığının en işlevsel boyutlarından birisi olan havalimanlarına ait veriler kullanılarak covid-19 öncesi, covid-19 esnası ve covid-19 sonrası dönemler değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında DHMİ’den elde edilen veriler doğrultusunda Türkiye’de kargo trafiği bakımından en yüksek havalimanları seçilmiştir. Seçilen havalimanlarının performanslarını Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (ÇKKVY)’nden olan CIRITIC ve VİKOR yöntemleri ile toplam taşınan yük miktarı, toplam taşınan kargo miktarı, toplam yolcu miktarı, toplam uçak trafiği, havalimanının en yakın şehir merkezine uzaklığı bakımından değerlendirilmiştir.