Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DİLEK AYAZ
Danışman: Selma Öncel
Özet:
Amaç: Bu çalışmanın amacı Antalya İli
örtü altı tarım çalışanlarında Sağlık İnanç Modeli’ne temellendirilmiş eğitim
girişimlerinin güvenli pestisit kullanım davranışlarına ve biyobelirteçlerine
etkisinin belirlenmesidir.
Yöntem: Araştırma ön test son test kontrol
gruplu, randomize kontrollü tek kör girişimsel desendedir. Çalışma Kasım 2023-
Şubat 2024 tarihleri arasında Antalya ili Kumluca ilçesinde
gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemini 33 girişim ve 32 kontrol grubu
olmak üzere toplam 65 örtü altı tarım çalışanı oluşturmuştur. Girişim grubuna
11 haftalık SİM’e temellendirilmiş eğitim girişimleri uygulanmıştır (HeBSaPU). Veriler
Güvenli Pestisit Kullanım Davranışları Soru Formu (GPKD), Güvenli Pestisit
Kullanım Davranışlarına Yönelik Sağlık İnançları Ölçeği (GPKD-SİM) ve idrar
örnekleri toplanarak elde edilmiştir. Organofosfatlı pestisitlerin
biyobelirteci olan dialkil fosfatlar (DAP'lar); dimetil fosfat (DMP),
dimetiltiyofosfat (DMTP), dimetilditiyofosfat (DMDTP), dietil
fosfat (DEP), ve dietilditiyofosfat (DEDTP) metabolitleri sıvı kromatografi/tandem kütle
spektrometresi (LC-MS/MS) ile analiz edilmiştir. Verilerin istatiksel
analizinde Intention to Threat analizi, Bağımlı Gruplar T testi, Bağımsız
Gruplar T testi, Mann Whitney U testi ve Kovaryans Analizi ile eta kare değeri
kullanılmıştır.
Bulgular: HeBSaPU programı sonunda girişim (96.98±6.89) ve kontrol grubunun (66.93±8.64)
GPKD son test puan
ortalamaları (p<0.001) ile ön test-son test puan farkları
arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık saptanmıştır (p<0.001). Benzer şekilde girişim
grubunun son test GPKD-SİM alt boyutlarından Duyarlılık, Yarar, Ciddiyet
Algıları ile Sağlık Motivasyonu ve Öz Etkililik puan ortalamaları kontrol
grubuna göre anlamlı düzeyde artarken, Engel Algısı puan ortalamaları istatistiksel olarak anlamlı düzeyde azalmıştır
(p<0.001).
DAP metabolitlerinden girişim grubunun ön test DMP konsantrasyonu 36.06±66.00,
DMTP konsantrasyonu 3.88±10.81 iken, HeBSaPU sonrasında DMP değeri
3.03±17.42’ye, DMTP değeri 0.69±1.68’e düşerek kontrol grubuna göre
istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık saptanmıştır (p<0.001).
Sonuç: Halk sağlığı hemşiresi tarafından uygulanan
HeBSaPU programının güvenli pestisit kullanım davranışları, sağlık inançları ve
bazı DAP metabolitlerine olumlu etkileri olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Sağlık İnanç Modeli, Pestisit
Maruziyeti, Örtü Altı Tarım Çalışanları, DAP metabolitleri