Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası İpek Böcekçiliği ve İpekli Dokumalar Sempozyumu, Antalya, Türkiye, 25 Ekim - 28 Mayıs 2011, cilt.-
“BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ BELGELERİ IŞIĞINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE İPEK BÖCEKÇİLİĞİNİN TEŞFİKİ”
Sultan YILDIRIR[1]
ÖZET
Osmanlı Devleti’nin, XIX ve XX. Yüzyılda İpekböceği üretimine verdiği önemi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan ve ipek adı geçen 1257 Belge içinde yapılan taramada, 199 sayfalık 84 belge konumuzla alakalı bulunmuştur. İpek, ipekböceği, ipekböceği üretimi konularını kapsayan ve birbirini tekrar etmeyen 70 sayfalık 24 belgeden oluşan bir seçimle, çalışılan belgeler bu bildirinin konusunu oluşturmaktadır. Osmanlı Devleti, İpekböceği üretimini arttırmak için Bursa ve İzmit’te okul açılması konusunda bir “Teşfik Nizamnamesi” yayımlamıştır. Osmanlı Devleti yabancı devletlerden gelen ipekböceği tohumlarının çoğunlukla hastalıklı olması nedeniyle gereken tedbirlerin alınması için ilgili bakanlıklarla haberleşmiştir. Türk Halkı’nın Osmanlı Devleti yetkililerinden bu konudaki taleplerini, yurda girişi olan ipekböceğine Devletin yüksek vergi uygulayarak, Anadolu’daki ipekböceği üreticisini desteklediğini, inceleme alanımızdaki belgelerden öğrenmekteyiz. İpekböceği tohumunun ıslahı ve hastalıkları konusunda Arapça olarak basılan eserin Türkçeye tercümesi ve basımını Yusuf el-Hazan tarafından verilen dilekçe ve eserin ilgili bakanlıklara bildirildiğini incelememizde yaralan belgelerden öğrenmekteyiz. İpekböceği yetiştirilmesinde, hastalıklarının tedavisinde ve çift ürün alınmasında yeni metotlar bulunduğunu, ipekböceği tohumlarının iyileştirilmesi ile ilgili olarak Devlet Makamlarının illerle yazışmalar yaptığını, ipek mahsulünün ıslahı için Bursa’dan başlanılmak üzere bir yarışma sergisinin açılması konusunda talimat olduğunu, Gebze’de kozahane inşası başvurusuna verilen olumlu yanıt, sunulacak olan belgeler arasındadır. Selçuklu devletinde dokunan yüksek kalitede ve üstün sanat ürünü ipek kumaşların bugün Avrupa ve Amerika müzelerini süslüyor olması 13. Yüzyıldan itibaren Anadolu’daki kesintisiz bir İpek üretiminin varlığını kanıtlamaktadır. Osmanlı Devleti’nin İpekli kumaş üretiminde eriştiği yüksek nokta, yabancı büyük devletleri (İngiltere, Fransa, Hollanda…) imrendirmiş, daha önceki yüzyıllarda olduğu gibi. 19. Yüzyılda da ülkeye casuslar sokarak Anadolu’daki ipekli kumaş üretiminin ve miri tezgâhların sırrını çözmeye çalışmışlardır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, İpek, İpekböceği Üretimi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi.
[1] Akdeniz Üniversitesi Serik MYO Mimari Restorasyon Programı Öğretim Görevlisi –Tarih Doktora Öğrencisi. Akdeniz Üniversitesi Serik MYO, Belkıs Antalya.
E mail: 1) sultany@akdeniz.edu.tr
SUPPORTS FOR SERICULTURE IN THE OTTOMAN UNDER THE LIGHT OF PRIME MINISTRY OTTOMAN ARCHIEVES
Sultan YILDIRIR[1]
A special research was made in the Prime Ministry Ottoman Archives in order to set forward the importance paid by Ottoman Empire on sericulture on 19th and 20th centuries. In the screening made on 1257 documents that take place in the archives and that include the name of ‘silk’, it was found out that 84 documents of 199 pages are related with encouragement of sericulture. A special selection of 24 documents of 70 pages that embrace silk, silkworm, silkworm production topics in an unrepeated manner signs the scope of this presentation. Ottoman Empire issued ‘Encouragement Regulations’ in the essence of opening schools in Bursa and Izmit for increasing silkworm production. Ottoman Empire communicated with relevant ministries for taking necessary precautions against the situation that the foreign imported silkworm seeds were generally diseased. We have learned from the relevant documents in our field of interest that Ottoman Empire issued high taxation against foreign imported silkworm and supported Anatolian silkworm producers. It was understood that translation of the Arabic book on silkworm seed improvement and diseases to Turkish and printing by Yusuf el-Hazan was notified to relevant ministries by an official letter. The documents that will be demonstrated notify the clericals with public authorities on new methods for silkworm production, cure of diseases and double production and improvement of silkworm seeds. In addition, the order for a competitive exhibition on improvement of silk production starting from Bursa and the positive response to application to build a cocoon house in Gebze is placed in the documents. The placement of high quality silk as a superior art piece produced during Seljuks Era in European and American museums prove the continuous silk production in Anatolia since 13th century. The high point reached by Ottoman Empire in production of silk fabric received attention of foreign big countries (United Kingdom, France, Netherlands, etc.). These countries sent spies to the country on 19th century as it was the case in previous centuries and tried to resolve the mysteries of silk fabric production and production benches in Anatolia.
Keywords: Ottoman Empire, silk, sericulture, Prime Ministry Ottoman Archieves
1 Lecturer, Akdeniz University Serik Vocational College Architectural Restoration Program – PhD student on History. Akdeniz Üniversitesi Serik MYO, Belkıs Antalya.
E mail: 1) sultany@akdeniz.edu.tr