Akademik Veri Yönetim Sistemi
10th International Congress on Curriculum and Instruction , Ankara, Türkiye, 26 - 28 Ekim 2022, ss.100
Giriş
Öğretme-öğrenme
sürecinde öğrenciye rehberlik eden kaynakların başında ders kitapları
gelmektedir. Ders kitaplarının hazırlanması ya da değerlendirilmesi sürecinde,
ilgili dersin öğretim programı ile ders kitabının uyum içinde olması beklenir. Bir
ders kitabının eğitsel tasarımı sürecinde, programın temel öğeleri olan hedef,
içerik, öğretme-öğrenme durumları ve değerlendirme açısından bütünlük
sağlanması, söz konusu materyalin derse uyumunun göstergesi olarak ele
alınabilir (Küçükahmet, 2011; Ülper, 2014). Türkiye’de uygulamada olan ortaokul
matematik dersi öğretim programındaki kazanımlar incelendiğinde, özellikle
öğrencilerin problem çözme becerilerinin geliştirilmesine odaklanılmaktadır,
çünkü matematik öğretiminin temel amaçlarından biri, öğrencilerin problem
çözmeye yönelik becerilerini arttırmaktır (MEB, 2018). Mevcut öğretim
programında, problem çözmede, özgün çözüm yöntemlerinin oluşturulması gerektiği
belirtilerek problem çözmenin öğretimine yönelik yenilikçi bir yaklaşım
benimsenmiştir. Bu
kapsamda, ortaokul matematik öğretim programında, yapılandırmacı yaklaşıma
dayalı olarak öğrencilerin inceleme yapacakları, keşifte bulunacakları,
işbirlikçi öğrenme ortamında problem çözecekleri ve süreç odaklı değerlendirilecekleri
eğitim ortamlarının oluşturulması benimsemiştir. Öğrencilerin problem çözme
becerilerini geliştirmeye odaklı hedeflerin etkili bir şekilde kazandırılması
için ders içerisinde kullanılabilecek öncelikli ve en önemli materyal yine ders
kitabı olmaktadır. Problem çözme becerisine yönelik kazanımlara uygun
hazırlanması gereken matematik dersi konu alanı, örneklendirme ve
ölçme-değerlendirme içeriklerinin, bütünlük açısından incelenmesi, varsa eksik
yönlerinin ortaya konulması, ders kitabının verimliliğinin sağlanması açısından
önemli görülmektedir.
Alanyazında
hem günümüz matematik dersi öğretim programlarının öğelerinin hem de eğitim
durumlarında kullanılan başta ders kitapları olmak üzere basılı ve teknolojik
materyallerin problem çözme öğretimi açısından yeterliliğinin saptanması ve
geliştirilmesi çalışmalarının sayıca az olduğu söylenebilir (Ersoy, 2022;
Turhan & Güven, 2014). Oysaki programda bulunan problem çözmeye yönelik
hedeflerin öğrencilere etkili bir şekilde kazandırılması için öncelikle mevcut
durumun analiz edilmesi ve eksikliklerinin ortaya çıkarılması gerekmektedir. Bu
bağlamda çalışmada, ortaokul matematik ders kitaplarının, öğrencilere problem
çözme becerisini kazandırmada ne kadar etkili olduğunu, programın öğelerine
uyarlanan eğitimsel kriterlere göre belirlemek amaçlanmıştır.
Yöntem
Çalışma,
temel araştırma modelinde desenlenmiş ve nitel araştırma yöntemlerinden doküman
analizi yapılmıştır. Doküman analiziyle, ortaokul 8. Sınıf matematik ders
kitaplarının problem çözme becerisine yönelik eğitimsel tasarımının yeterliğini
ölçen nitel veriler elde edilmiştir.
Çalışmanın
veri kaynağını, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelindeki resmi ve
özel ortaokulların 8. sınıflarında okutulan 3 farklı matematik ders kitabı
oluşturmaktadır. Bu kitaplar: Kök-e yayıncılık (Ed. Zümrüt Serfiçeli), M.E.B.
yayınları (Ed. Dr. Özal Çetin) ve M.E.B. yayınları (Ed. Prof. Dr. Murat Peker) ortaokul
8. Sınıf matematik ders kitaplarıdır.
Çalışmada
veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından programın dört öğesi üzerinde
temellendirilerek geliştirilen (uzman bulgularının uyumluluk analizi; Kappa =
.899; p> .05) “ders kitabı eğitimsel tasarım inceleme formu” kullanılmıştır.
Form, dört eğitimsel tasarım bölümü (kazanım, içerik, eğitim durumları ve
değerlendirme) ve bu bölümler altında toplam 15 değerlendirme kriterinden
oluşmaktadır. Veri toplama sürecinde ilgili ders kitapları, araştırmacı
tarafından inceleme formu ile kodlanmış ve içerik analizi yapılmıştır.
Sonuçlar
Çalışma
sonucunda, ortaokul 8. Sınıf matematik dersi öğretim programında yer alan
problem çözmeye yönelik kazanımlara, öğrenciyi ve öğretmeni bilgilendirmek
amacıyla ders kitaplarında yer verilmediği ve problem çözmeye yönelik
ölçme-değerlendirme etkinliklerinin sayıca yetersiz olduğu belirlenmiştir.
Diğer
taraftan, ders kitabı içeriğinin hazırlanmasında içerik düzenleme
stratejilerinin yeterli ölçüde kullanıldığı, problem çözme ile ilgili
içeriklerde kullanılan dilin iyi düzeyde olduğu ve ders kitabında bulunan
problem çözme içeriklerinin sınıf düzeyine uygun olup öğrenilebilirliğinin
yeterli düzeyde olduğu; ders kitaplarında yer alan problem yapılarının,
Gardner’in zekâ türlerinin tamamına yönelik oluşturulduğu, dolayısıyla zeka
türlerine hitap etme yönünden ders kitaplarının çok iyi düzeyde olduğu sonucuna
ulaşılmıştır.
Anahtar Sözcükler: ders kitabı
incelemesi, eğitimsel tasarım, hedef, içerik, ortaokul matematik dersi öğretim
programı
Kaynaklar
Ersoy
M. (2022). Problem kurma yaklaşımıyla gerçekleştirilen matematik öğretiminin
ortaokul öğrencilerinin problem çözmeye yönelik algılarına etkisi.
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
Küçükahmet,
L. (2011). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu (Ed. Leyla Küçükahmet), Ankara: Nobel.
Milli
Eğitim Bakanlığı, MEB (2018). Matematik dersi öğretim programı (ilkokul ve
ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8.sınıflar). Ankara: Talim Terbiye.
Turhan,
B. & Güven, M. (2014). Problem kurma yaklaşımıyla gerçekleştirilen matematik
öğretiminin problem çözme başarısı, problem kurma becerisi ve matematiğe yönelik
görüşlere etkisi. Çukurova Üniversitesi eğitim Fakültesi Dergisi, 43
(2), 217-234. DOI: 10.14812/cufej.2014.021
Ülper,
H. (2014). Türkçe ders kitabı çözümlemeleri, Ankara: Pegem.