Aşılanmanın Psikolojik Öncülleri (5C) Ölçeği: Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Demir B., Demir S., Doğrul A. C.

NESNE PSIKOLOJI DERGISI, cilt.10, sa.24, ss.230-245, 2022 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 10 Sayı: 24
  • Basım Tarihi: 2022
  • Doi Numarası: 10.7816/nesne-10-24-04
  • Dergi Adı: NESNE PSIKOLOJI DERGISI
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Directory of Open Access Journals, TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.230-245
  • Akdeniz Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Aşı reddinin/tereddüdünün psikolojik öncüllerini ölçmek amacıyla Betsch ve arkadaşları (2018) önceki modelleri temel alan ve beş boyutu içeren 5C ölçeğini geliştirmiştir. Ülkemizde aşılanma alanında geliştirilen ve/veya uyarlanan ölçekler, aşı tereddüdünün kısıtlı yönlerini ele almaktadır. Bu çalışmada Aşılanmanın Psikolojik Öncülleri (5C) Ölçeği’nin Türkçe çeviri, geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır (N=1848). Yapı geçerliğini belirlemek için yürütülen doğrulayıcı faktör analizine göre modelin veri ile uyumlu olduğu görülmüştür. Güvenirlik analizine göre ise ölçeğin alt boyutlarının Cronbach alfa değerleri .71 ve .82 arasında değişmektedir. Ölçeğin uyum geçerliğinin test edilmesi amacıyla Betsch ve arkadaşları tarafından önerilen değişkenlerinin, ölçeğin alt boyutları ile ilişkileri incelenmiştir. Aşı olma niyeti tüm boyutlarla pozitif yönde ilişkili bulunmuştur. Ayrıca, kuramsal beklentilerle uyumlu olacak şekilde, güven boyutu sağlık kurumlarına ve sağlık çalışanlarına güven ile pozitif, kayıtsızlık boyutu algılanan risk ile negatif, kısıtlama boyutu algılanan davranışsal kontrol ile negatif, hesaplama boyutu bilgi arayışı ile pozitif ve kolektif sorumluluk boyutu COVID-19 ile ilişkili endişe ile pozitif yönde ilişkili bulunmuştur. Türkçe alanyazına kazandırılan 5C ölçeğinin ülkemizde aşılanmaya yaklaşımı izlemek ve bu alanda uluslararası karşılaştırmalar yapabilmek için işlevsel bir araç olacağı düşünülmektedir.

5C psychological antecedents of vaccination scale was developed by Betsch et al. (2018) based on prior models. The scale measures the psychological antecedents of vaccination refusal/hesitancy in five dimensions. Existing Turkish vaccination-related scales cover only a limited aspect of hesitancy/refusal. In this study, the 5C scale’s Turkish translation, validity, and reliability analyses were performed (N=1848). Confirmatory factor analysis resulted that the model was consistent with the data indicating construct validity, and Cronbach alpha values of each dimension varied between .71 and .82, indicating good reliability. Correlations of the 5C dimensions with variables that are suggested by Betsch et al. were examined to test the congruence validity. Vaccination intention was positively related to all five dimensions. Moreover, in line with theoretical expectations, the following associations were observed: confidence was positively related to trust in healthcare institutions and healthcare professionals; complacency was negatively related to perceived risk; constraint was negatively related to perceived behavioral control; calculation was positively related to information seeking; collective responsibility was positively related to COVID-19 related worry. We believe that the Turkish 5C scale will be a functional tool in monitoring vaccination in Turkey and a valuable contribution to the literature by enabling cross-cultural comparisons.