Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tarih Okulu Dergisi (Journal of History School), sa.LXXII, ss.2934-2954, 2024 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada, Kazakistan’ın Başkenti Almatı şehrinin 50 kilometre yakınındaki Esik Kurganında yapılan kazıda bulunan “Altın Elbiseli Adam” zırhının ikonografik çözümlemesini yapmak amaçlanmıştır. Çalışmada, Altın Elbiseli Adam Zırhının estetik olarak daha iyi algılanabilmesi için akademik olarak Panofsky’nin üç aşamalı sanat eseri analizi yöntemi kullanılmıştır. Sanat Tarihçisi Erwin Panofsky’nin “İkonografik ve İkonolojik Sanat Eleştirisi” yöntemine göre sanat yapıtı; doğal anlam (olgusal, ifadesel anlam), uzlaşmalı anlam (ikincil anlam) ve içsel anlam (içerik) olmak üzere üç inceleme düzeyinden geçerek açıklanmalıdır. İkonografik çözümleme sonucunda tespit edilen altın elbiseli adam zırhının hayvan üslubuyla şekillendirilmiş figürlerle kaplanmış olması, tasarım ve üretim tekniği gelişmiş bir zanaatkârlık ve sanatçı ruhu göstermektedir. Hayvan figürlerinin gerek ikonografik ve ikonolojik açıdan incelenmesi gerekse felsefi arka planının detaylandırılmaya çalışılması sonucunda bu figürlerin sadece gelişigüzel estetik bir kaygı ile yapılmadığı görülmektedir. Atlı göçebe kültürüne sahip olan Türklerin, yaşamlarının ayrılmaz parçası olan hayvanları, sanat dünyalarına da yansıttığı aşikardır; hayvanların insanlarla ve kendi aralarında olan mücadele sahnelerinin figürlerde sıklıkla görülüyor olması da bunun bir göstergesidir. Bir diğer bakış açısıyla konuya yaklaştığımız da ise, Türk topluluklarının sahip oldukları inançlarının hayvan figürlerini şekillendirdiğini görmekteyiz. Hem hayvan üslubu tekniğinin hem de eşyaların altınla kaplanmasının inanç temelli olduğu sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Altın Elbiseli Adam, Esik Kurganı, Türk Sanatı.