TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA TESPİT EDİLEN YAPISAL SORUNLARA DAİR ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Beyoğlu C. Ü.

Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, cilt.12, sa.2, ss.761-809, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Anayasa Mahkemesi tarafından verilen bireysel başvurulara ilişkin kararlarda yapısal sorun olarak tespit edilen hususlar açısından yeni hukuki düzenlemeler yapılması, yürürlükteki düzenlemelerin değiştirilmesi veya kaldırılması ihtiyacı doğabilmektedir. Yapısal sorun kavramını, yürürlükteki hukuki düzenlemelerden veya yerleşik uygulamalardan dolayı gerçekleşen ya da gerçekleşebilecek olan hak ihlalleri sonucunda çok sayıda bireysel başvuru yapılmasının kaynağı niteliğindeki durum şeklinde tarif etmek mümkündür. Sistemik sorun olarak da ifade edilen yapısal sorunlardan dolayı bir veya birkaç hak ihlali ve bireysel başvuru değil de çok sayıda hak ihlali ve bireysel başvuru söz konusu olmaktadır. Gerçekleşmiş hak ihlalleri ve bireysel başvuruların yanı sıra muhtemel hak ihlalleri ve bireysel başvurular da bu kapsamda ele alınmaktadır. Yapısal sorunların çözülmesi sonucunda çok sayıda hak ihlali telafi edilebilmekte ve muhtemel hak ihlalleri önlenebilmektedir. Ayrıca bu şekilde benzer başvuruların yeknesak ve seri şekilde telafi edilmesi mümkün olabilmekte ve bu doğrultuda Mahkeme’nin iş yükü azalabilmektedir. Dolayısıyla Mahkeme, yapısal sorundan kaynaklanan birçok başvuruyu tek kararla çözebilmekte ve benzer başvurulara yönelik de çözüm sunabilmektedir.

Mahkeme, tespit etmiş olduğu yapısal sorunların çözümü için etkili olabileceğini öngördüğü önerileri Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne bildirebilmektedir. Mevcut durumda Mahkeme, vermiş olduğu kararlarda “Yapısal sorunun çözümü için keyfiyetin Türkiye Büyük Millet Meclisine Bildirilmesine” şeklinde hüküm kurmaktadır. Bununla beraber Alman Anayasa Mahkemesi’nin yasama organına çağrı kararı yetkisi bulunmaktadır. Değinilen yetkinin Türk Anayasa Mahkemesi’ne tanınması, yapısal sorunların Meclis tarafından çözülmesine katkı sağlayabilecektir. Kanaatimizce Mahkeme tarafından yasama organına gönderilen çağrı kararlarının Meclis gündeminde bir genel görüşme şeklinde ele alınması ve çağrı kararı doğrultusunda ilgili yapısal sorunların çözümüne yönelik gerekli düzenlemelerin yapılması uygun olacaktır. Her ne kadar mevcut durumda yapısal sorunlar Meclis’e bildirilmekte ise de yasama organına çağrı kararı yetkisinin Türk Anayasa Mahkemesi’ne tanınması, gerek söz konusu yetkinin kullanımının çerçevesi gerekse de yapısal sorunların Meclis tarafından çözülmesi açısından etkili sonuçlar doğurabilecektir. 

In terms of issues identified as structural problems in the decisions regarding individual applications given by the Constitutional Court, it is supposed to make new legal regulations, amend or repeal the rules in force. It is possible to define the concept of structural problem as a situation that causes a large number of individual applications as a result of violations of rights that have occurred or may occur due to current legal regulations or situated practices. Because of structural problems, which are also expressed as systemic problems, there are many violations of rights and individual applications, not one or more violations of rights and individual applications. In addition to actual violations of rights and individual applications, possible violations of rights and individual applications are also dealt within this scope. By means of solving structural problems, violations of rights can be compensated and possible violations of rights can be prevented. Also by this way, it is possible to recompense for similar applications by the expedited and uniform resolution, and thus the caseload of the Court can be abated. Therefore, the Court can solve many applications arising from structural problems with a single decision and also offer solutions for similar applications.

The Court can submit the offers which it deems to be effective for the solution of the structural problems it has identified to the Turkish Grand National Assembly.  In the current situation, the Court enacts in its decisions as "Submitting the circumstance about the solution of the structural problem to the Turkish Grand National Assembly". Nonetheless German Constitutional Court have the authority to give appeal decision to the legislature. Vesting the aforementioned authority to the Turkish Constitutional Court, will contribute to the resolution of structural problems by the Assembly. As for us, it would be effective to discuss the appeal decisions sent by the Court to the legislature in the form of a general debate on the agenda of the Assembly and to make the necessary legislations for solution of related structural problems in accordance with the appeal decision. Although structural problems are submitted to the Assembly in the current situation, granting the authority of appeal decision to the Turkish Constitutional Court will have effective results in terms of both the content of the use of the authority and the resolution of the structural problem by the Assembly.