İlk Kadın Lilith’den Robot Sophia’ya Değişmeyen Kadın Mücadelesi: Teknoloji Çağında Kadın Olmak ve Kadın Olmaya Dair Özelliklerin Korunması

Kadın Hakları Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 09 Mart 2022, ss.241-266

Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
Basıldığı Şehir: Ankara
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.241-266
Akdeniz Üniversitesi Adresli: Evet

Mitolojik ve dini kaynaklara göre Lilith ilk yaratılan kadındır. O da Adem gibi topraktan ve yaratıcının suretinde yaratılmıştır. Ancak yaratımda olduğu gibi yaşamda da eşitlik istediği halde ayrımcılığa maruz kalmış, bunun üzerine eşitlik ve özgürlük mücadelesinden vazgeçmeyerek cennetten sürülmeyi göze almıştır. Sonrasında, Adem’in kaburga kemiğinden, yaradılış bakımından daha itaatkar, uysal ve hizmete hazır ilk yapay kadın Havva üretilmiştir. Yaşanılan yer cennet, bu cennette tek bir erkek, düzeni sağlayan da evrenin en adili olması beklenen Tanrı olsa bile kadının ayrımcılığa ve adaletsizliğe maruz kalabileceğini gösteren bu en eski hikaye, teknoloji çağına gelindiğinde de değişmemiştir.

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte özellikle hizmet sektöründe kadın bedeni, kadın sesi, kadın ismi ve kadın olmaya dair benzer özelliklerin kullanılmasının tercih edilmesi, geçmişten gelen alışkanlıkların dijital kadın imajında da sürdürülmek istendiğini göstermektedir. Kadına dair özellikleri sömüren teknoloji piyasasındaki, yüz tanıma sistemlerinden işe alım algoritmalarına kadar neredeyse her uygulama ve yazılım örneğinde, kadın varlığı görmezden gelinmekte, eğitime ve teknolojiye erişimde de kısıtlanan kadınlar, yaratıcısı olamadıkları teknolojinin metası haline gelmektedir.

Bu çalışmada teknolojide kadın olmaya dair özelliklerin kar amaçlı sömürülmesi ve gerçek kadınların bu piyasanın dışına itilmesi konu edinilecek, birçok uygulama ve yazılım örnekleri verilerek teknolojideki en büyük tasarım hatası olarak kabul edilen ırkçılık ve ayrımcılık özelinde cinsiyetçiliğin geldiği boyutlara dikkat çekilecektir. Kadının teknoloji çağında vermesi gereken yeni mücadelenin çerçevesi, dijital kadın kimliğinin Havva değil Lilith tabiatlı olmasını sağlamak, yüz tanıma sistemlerinden işe alımlara ve hatta çeviri programlarına kadar yazılımların görmezden geldiği, aşağıladığı ve korunmaya değer görmediği kadın kimliğini teknolojinin yaratım aşamasından başlanmak üzere korumak ve görünür kılmaktır. Kadının, yaratıcısı olmasına izin verilmeyen teknolojinin metası haline gelmesinin engellenmesi ancak bu yolla mümkün olabilir. Aksi halde yüzyıllardır ayrımcılığa uğrayan kadın, yükselişi devam eden dijital sistemler tarafından da ayrımcılığa uğrayacak, teknoloji, kadına yönelik şiddet, önyargısı, adaletsizlik, bencillik, ayrımcılık ve empati yoksunluğunu otomatikleştirmekten öteye gidemeyecektir.

According to mythological and religious sources, Lilith is the first woman to be created. Like Adam, she was created out of earth and in the image of the creator, and although she wanted equality in life as well as in creation, she was exposed to discrimination, and then she did not give up her struggle for equality and freedom and took the risk of being exiled from heaven. Then, the first artificial woman, Eve, was produced from a bone of Adam, more obedient, docile and ready to serve. This oldest story ise showing that, even if being in heaven with only one man and judging by God, who is expected to be the fairest in the universe, women can be exposed to discrimination and injustice. And that reality has not changed in the age of technology.

With the development of technology, the preference to use similar features such as female body, female voice, female name and being a woman, especially in the service sector, shows that the habits from the past are also desired to be maintained in the creating of digital female image. In almost every application and software example in the technology market that exploits women's features, from facial recognition systems to recruitment algorithms, women's existence is ignored. Also women who are restricted in access to education and technology cannot be the creator of techonogy, so become the commodity of its.

In this study, the exploitation of the characteristics of being a woman in technology for profit and the pushing of real women out of this market will be discussed, many applications and software examples will be given and attention will be drawn to the dimensions of sexism in terms of racism and discrimination, which are considered the biggest design errors in technology. The framework of the new struggle that women have to fight in the age of technology is to ensure that the digital female identity is of Lilith nature, not Eve. And also to protect and make visible the female identity, which software ignores, humiliates and does not find worth protecting, from facial recognition systems to recruitment and even translation programs, must start from the creation stage of technology. Only in this way can it be possible to prevent women from becoming the commodity of technology, which is not allowed to be the creator. Otherwise, women who have been discriminated against by masculine mentalities for centuries will also be discriminated against by digital systems that continue to rise, and technology will not go beyond automating violence against women, prejudice, injustice, selfishness, discrimination and lack of empathy.