Akademik Veri Yönetim Sistemi
13. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Kongresi, Antalya, Türkiye, 5 - 07 Kasım 2020, cilt.3, ss.997-1002
İbn Kuteybe olarak da bilinen Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe Ed-Dineverî/ed-Deynûrî (ö. H. 276) üretken bir bilim adamıdır. İslami ilimlerin yanısıra tarih ve genel kültür alanlarında da eserler verdiği bilinmektedir. Müellif ile ilgili ülkemizde şu anki veriler itibariyle 11 yüksek lisans 4 doktora olmak üzere toplamda 15 çalışmanın yapıldığı görülmektedir. Çeşitli alanlarda onlarca eseri bulunan bir alim için yapılan bu çalışmalar oldukça azdır. Yapılan bu çalışmalardan Hüseyin Varol’un Edebü'l-Kâtip İbnu Kuteybe (Abdullah b. Müslim). (Birinci kısım) adlı ve Kıyasttin Arslan’ın İbn Kuteybe’nin Edebü’l-Kâtib Adlı Eserinin Filolojik İncelemesi adlı doktora, Süheyla Hale Bayırbaş’nın İbn Kuteybe'de dil ve anlam ve İzettin Biçak’ın İbn Kuteybe'nin Te'vîlu Muşkili'l-Kur'an'ının Arap dili açısından tahlili, adlı yüksek lisan tezleri Arap dili ve edebiyatı ile ilgilidir. Yapılan diğer 11 çalışmaya bakıldığında daha çok onun, kelam, hadis, tarih ve genel kültür ile ilgili eserleri incelenerek bu alanlardaki görüşlerine yer verilmektedir. Halbuki onun hayatından bahseden eserlere bakıldığında onun kelamcı, hadisçi tarihçi olduğundan ziyade bir Arap dilcisi olduğuna dair lakaplarla anıldığı görülmektedir. Buna rağmen yapılan bir iki çalışma hariç diğer çalışmaların tamamı yukarıda da belirtildiği gibi onun Arap dilciliği dışındaki alanlara ait eserleri baz alınarak yapılan çalışmalardır.
İbn Kuteybe’nin kaç eser yazdığına dair kesin bir bilgi olmamakla beraber bu çalışmanın kaynaklarında onun eserlerinin sayısının 60, 47, 35, 24, olduğuna dair bazı rakamlar verilmektedir. Onun doğrudan ya da dolaylı olarak Arap dili ve edebiyatı ile ilgili olan eserleri, Kitâbu’l-Arab ve ulûmuh, Edebü’l-Kâtib, Kitâbu’l-enva, el-eşribe, Ğarîbu’l- hadis, Islahu’l-ğalat fi ğaribi’l-hadis li Ebi Ubeyde, Meâni’ş-şiir el-kebir fi ebyâti’l-meanî, el-mesail ve’l-ecvibe fi’l-hadis ve’l-luga, el-meysir ve’l-kıdeh, eş-şiir ve’ş-şuara, Takvîmü’l-lisan, Ğaribu’l-kuran, T’evîlü muhtelefi’l-hadis, T’evilü müşkili’l-Kuran, Uyûnu’l-ahbar’dır. Ayrıca bazı kaynak eserlerde adı yer alan ancak henüz tespit edilememiş eserleri de dikkate alındığında onun Arap dili ve edebiyatına dair birçok eser yazdığı görülmektedir. Ancak ülkemizde İbni Kuteybe ve eserleri ile ilgili yapılan çalışmalarda onun Arap dili ve edebiyatına dair yazdığı bu eserlerin yeterince ilgi görmediği anlaşılmaktadır. İbn Kuteybe’nin yukarıda belirtilen ve özellik de Edebü’l-Kâtib, Meâni’ş-şiir el-kebir fi ebyâti’l-meanî, Takvîmü’l-lisan (bu eser aslında Edebü’l-Kâtib’in bir bölümüdür. Ancak bazı araştırmalarda müstekil eser olarak zikredilmektedir), eş-Şiir ve’ş-şuara adlı eserleri doğrudan Arap dili ve edebiyatı ile ilgili eserlerdir.
Bu çalışmada İbn Kuteybe’nin doğrudan ya da dolaylı olarak Arap dili ve edebiyatı alanında yazdığı eserler baz alınarak, Arap diline katkıları tespit edilmeye çalışılacaktır.
Also known as Ibn Kuteyba, Abu Muhammad Abdullah b. Muslim b. Kuteybe Ed-Dineverî / ed-Deynûrî (d. H. 276) is a prolific scientist. It is known that he wrote many books in the fields of history and general culture as well as Islamic sciences. According to the current data related the author in our country, it is seen that a total of 15 studies have been conducted, including 11 master's and 4 doctoral studies. These studies for a scholar who has dozens of works in various fields are very few. Among these studies, Hüseyin Varol's Edebü'l-Kâtip Ibn Kuteyba (Abdullah b. Muslim). (First part) and the Ph.D., Philological Analysis of Kıyasttin Arslan's work titled Edebü'l-Kâtib by Ibn Kuteyba, and the language and meaning in Ibn Kuteyba by Süheyla Hale Bayırbaş, His master's theses titled “The Analysis of Muşkil'l-Quran in terms of Arabic language” are about Arabic language and literature. When looking at the other 11 studies, his works on theology, hadith, history and general culture are examined and his views in these areas are included. However, when we look at the works that mentioned his life, it is seen that he is known with nicknames that he is an Arabic linguist rather than a theologian, hadith historian. Despite this, all of the other studies, except for one or two studies, are based on his works from other fields than Arabic linguistics, as stated above.
Although there is no definite information about how many works Ibn Kuteyba wrote, some numbers are given in the sources of this study that the number of his works is 60, 47, 35, 24. His works that are directly or indirectly related to Arabic language and literature, Kitâbu'l-Arab and ulûmuh, Edebü'l-Kâtib, Kitâbu'l-enva, al-Eşribe, Ğarîbu'l- hadith, Islahu'l-ğalat fi ğaribi'l-hadith li Ebi Ubeyde, Meâni'ş-poetry al-kebir fi ebyâti'l-meanî, al-mesail ve'l-ajvibe fi'l-hadith ve'l-luga, al-meysir ve'l -Kehdeh, ash-poetry ve'ş-suara, Calendar, Ğaribu'l-kuran, T'evîlü muhtelefi'l-hadith, T'evilü Müşkil'l-Quran, Uyûnu'l-ahbar. In addition, considering his works, which are included in some source works but have not been identified yet, it is seen that he wrote many works on Arabic language and literature. However, in studies on Ibn Kuteybe and his works in our country, it is understood that these works he wrote on Arabic language and literature do not attract enough attention. Ibn Kuteyba's above mentioned and especially Edebü'l-Kâtib, Meâni'ş-poem al-kebir fi ebyâti'l-meanî, Takvîmü’l-lisan (this work is actually a part of Edebü'l-Kâtib. In some researches, his works are mentioned as supplementary works), his works named Eş-Şiir and'ş-Shuara are works directly related to Arabic language and literature.
In this study, it will be tried to determine the contributions of Ibn Kuteyba to the Arabic language based on the works written directly or indirectly in the field of Arabic language and literature.