Akademik Veri Yönetim Sistemi
1. Ulusal İntegratif Tıp Kongresi, Ankara, Türkiye, 31 Ekim - 02 Kasım 2014, ss.10
ÇOCUKLUK ÇAĞI EPİLEPSİSİ VE TAMAMLAYICI ALTERNATİF YAKLAŞIMLAR
Arş. Gör. Fatma Dilek TURAN*, Doç. Dr. Ayşegül İŞLER**
* Akdeniz Üniversitesi Antalya Sağlık Yüksekokulu, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Antalya
** Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Antalya
Giriş: Epilepsi tekrarlayan nöbetlerle karakterize, çocukluk döneminde en yaygın görülen kronik hastalıklarından biridir. Epilepsinin tahmin edilemeyen doğası ve seyri hem çocuğun hem de ailenin fiziksel ve psikolojik işlevlerini önemli ölçüde olumsuz etkilemektedir. Tedavide amaç, nöbetleri tümüyle durdurmaktır. Tıbbi tedavilere rağmen epilepsi hastalarının bir kısmında nöbetler kontrol altına alınamamaktadır. Bu durum, hasta ve yakınlarını tamamlayıcı alternatif yaklaşımlara yönlendirmektedir.
Amaç: Bu derlemenin amacı, literatürde yer alan çocukluk çağı epilepsisinde ebeveynler tarafından kullanılan tamamlayıcı alternatif yaklaşımları ve olumlu-olumsuz etkilerini belirlemektir.
Yöntem: Tamamlayıcı alternatif tedavilerin yararlarına ilişkin bilimsel kanıtlar çok az olmasına karşın, çocuklarda tamamlayıcı alternatif tedavilerin kullanımındaki artış dikkati çekmektedir. Ülkemizde yetişkinlerde tamamlayıcı alternatif tedavi kullanım oranı %22-84 arasında değişmekte iken çocuklarda bu oranın %0.8-68 arasında olduğu belirtilmiştir. Bu tedaviler kronik hastalığa sahip ve özel bakım ihtiyacı olan çocuklarda daha fazla kullanılmaktadır.
Bulgular: Tarihsel olarak bakıldığında epilepsi yönetimi tek yönlü tedavi anlayışından uzaklaşmış, tamamlayıcı alternatif yaklaşımlar ile bütüncül bir anlayışa kavuşmuştur. Literatürde tamamlayıcı alternatif yaklaşımlar arasında yer alan; bitkiler, akupunktur, yoga gibi beden zihin tedavileri, ayurveda, homeopati, özel diyetler ve yüksek doz vitaminlerin epilepsi yönetimine katkı sağladığı belirtilmektedir. İşler ve ark. (2014) çalışmalarında ebeveynlerin tamamının (n=304) epilepsi hastalığı olan çocuğu için tamamlayıcı alternatif yaklaşımlardan yararlandığını, en sık uyguladıkları yaklaşımların; dua etme (%99,3), çocuğunu sigaradan uzak tutma (%79,8), çocuğuna ceviz (%79,6), tereyağ (%59,2), kemik iliği yedirme (%58,6), kaliteli uyku sağlama (%58,6) ve oyun oynatma (%51) olduğunu belirlemişlerdir. Bununla birlikte çocuklarda tamamlayıcı ve alternatif yaklaşımların kullanımının yaygınlaşması ile birlikte bu tür tedavilere bağlı yan etkilerin görülme oranında da artış olduğu özellikle bitkisel terapilere bağlı yan etkiler görüldüğünü belirten çalışmalar da yer almaktadır. Çalışmalarda epilepsi için kullanılan bitkisel bir ürünün, kan fenitoin düzeyini düşürdüğü ve bu nedenle epileptik nöbetleri tetiklediği, alternatif diyetler nedeni ile yenidoğanlarda ciddi beslenme bozukluklarının, D vitamini yetersizliğinin geliştiği gösterilmiştir. Diyet desteklerinin kullanımı ve buna bağlı yan etkilerin görülmesi de pediatride sık rastlanan sorunlardandır.
Sonuç ve Öneriler: Epilepsi hastalığı olan çocuklarda epilepsi yönetimi güç bir süreçtir. Çocuklar gelişimsel olarak epilepsiyi yönetme becerisine sahip değillerdir. Bu durumda en büyük sorumluluk ebeveynlere düşmektedir. Ebeveynler çocuklarının epilepsi yönetimi için çoğu kez sağlık personeline danışmadan antiepileptik ilaçların yanı sıra tamamlayıcı ve alternatif yaklaşımlara başvurabilmektedir. Bu da istenmeyen sonuçlara neden olabilmektedir. Epilepsi hastalığına sahip çocukların epilepsi yönetiminde ebeveynlerin kullandığı tamamlayıcı alternatif yaklaşımlara yönelik az sayıda çalışma yer almaktadır.
Epilepsi yönetiminde ilaçların yanı sıra kullanılan tamamlayıcı alternatif yaklaşımların belirlenmesi hastalığın tedavisi ve hemşirelik bakımını yönlendirmesi açısından oldukça önemlidir. Ebeveynlerin epilepsi hastalığına sahip çocuklarının hastalıklarını yönetme amacıyla uyguladıkları olumlu ya da olumsuz yaklaşımlarının belirlenmesinin, hemşirelerin epilepsi yönetimi ile ilgili eğitimlerine yön vereceği düşünülmektedir. Epilepsi hastalığı olan çocuk ve ailesine bakım veren hemşireler, kanıtı olmayan ya da zarar verme potansiyeli olan tamamlayıcı alternatif yaklaşımlar konusunda ebeveynleri bilgilendirip, tıbbi tedaviyi destekleyen yaklaşımlara teşvik edebilirler.
Anahtar Kelimeler: Epilepsi, çocuk, ebeveyn, tamamlayıcı alternatif yaklaşım, hemşire