Akademik Veri Yönetim Sistemi
TURKISH STUDIES - EDUCATIONAL SCIENCES, cilt.20, sa.Ö1, ss.97-117, 2025 (TRDizin)
Ortaokul Türkçe ders kitaplarında medya metinlerine yer verilme sıklığının son yıllarda belirgin biçimde arttığı görülmektedir. Bu artış; dijitalleşmenin gündelik yaşam ve öğrenme süreçleri üzerindeki etkileri, öğrencilerin çoklu okuryazarlık becerileriyle donatılma gereksinimi ve medya metinlerinin eleştirel düşünme, anlamlandırma ve değerlendirme becerilerini geliştirmedeki işleviyle doğrudan ilişkilidir. Ancak internet çağı çocukları, sosyal medya ve teknoloji kullanımı noktasında son derece başarılı olmaktadırlar. Medya metinleri; çoğunlukla yazı, ses, görüntü gibi birden fazla iletişim unsurunu barındırabilir. Bu özelliklerin olumlu ve olumsuz sonuçlarının olması kaçınılmazdır. Yenilenen 2024 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda öğrenme çıktısı olarak ve ders kitaplarında metin olarak medya metinlerine yer verilmesinden hareketle bu çalışmada ortaokul 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin bilgilendirici ve olaya dayalı medya metinlerini değerlendirme becerileri incelenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesine uygun şekilde gerçekleştirilen çalışma Antalya ili Manavgat ilçesinde bulunan bir devlet ortaokulunda 7. ve 8. sınıf düzeyindeki toplam 153 öğrenciyle birlikte gerçekleştirilmiştir. Araştırma, okulun son haftalarında gerçekleştirilmiştir ve öğrenciler ders kitaplarındaki medya metinlerini daha önce derslerde işlemişlerdir. Bu nedenle de internet ortamında bulunan medya metinleri arasından, alan uzmanlarının da görüşleri alınarak öğrencilerin seviyelerine uygun dört metin seçilmiştir (bkz. Tablo 1). Bu dört medya metni sınıfta öğrencilere akıllı tahtadan okutulmuştur. Ardından öğrencilere bu medya metinleri ile ilgili sorular dağıtılmıştır. İlgili alan yazını taranarak araştırmacılar tarafından belirlenen 12 temel ölçüt doğrultusunda incelenen veriler içerik analiziyle çözümlenmiş, öğrencilerin metinleri analiz etme becerileri; sorulara verdikleri doğru, yanlış ve kısmen doğru cevaplar ışığında tablolaştırılarak sunulmuştur. Araştırma sonucunda 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin bilgilendirici ve olaya dayalı medya metinlerinin kendi seviyelerine uygun olup olmadığını belirlemede başarılı oldukları, ancak medya metinlerini derinlemesine analiz ederek değerlendiremedikleri görülmüştür. Özellikle hak ve özgürlüklere yönelik çıkarımda bulunabilme, metinden hareketle metnin yazarı hakkında çıkarımda bulunabilme, metni etik kurallara uygunluk açısından değerlendirebilme, metinde kullanılan ikna tekniklerini belirleyebilme ve metni dil ve anlatım yönünden değerlendirebilme maddelerinde belirgin bir başarısızlık tespit edilmiştir. Bu doğrultuda sınıf içi uygulamalarda, öğrencilerin medya metinlerine yönelik hak, özgürlük, etik ve değerler gibi somut olmayan kavramlar üzerinde düşünmeleri sağlanarak onlarda farkındalık oluşturulması; öğrencinin bilgiye ulaşmada, bilginin sahibini veya kaynağını sorgulamaya teşvik edilmesi ve öğretim programlarına medya metinlerini değerlendirme ve öğrencilerin eleştirel bakış açısını destekleyecek daha fazla uygulama eklenmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Türkçe Eğitimi, Okuma Eğitimi, Medya Metni, Ortaokul Türkçe Dersi, Medya Metinlerini Değerlendirme Becerisi, Eleştirel Medya Okuryazarlığı.