Akademik Veri Yönetim Sistemi
The Journal of Social Sience, cilt.2, sa.4, ss.207-221, 2018 (Hakemli Dergi)
Arapçayı müşterek dil olarak kullanan Müslümanlar erken dönemlerden itibaren ilimler tasnifi üzerine düşünmüş ve konuyla ilgili eserler telif edilmiştir. Arap dili ilimlerinin bu tasnif içerisindeki yeri aşağı yukarı sabit olsa da kendi içerisindeki tasnifi sürekli değişmiştir. Oluşum sürecinde bir bütün olan el-?Arabiyye, Arap diline dair bilinmesi gereken her şeyi ihtiva ederken asırların geçmesiyle alt dallara ayrılarak müstakil disiplinler oluşmuştur. Alt dallara ayrılan dil bilimlerinin konuları, kapsamları, sınırları ve nihayet sayıları üzerinde net açıklamalar yapabilmek birkaç asrın geçmesini gerektirmiştir. Dil ilimleri genel tasnif çalışmalarında öbekler halinde ele alınırken dil ilimleri uzmanlarının tasnifleri daha teknik kriterlere dayanmaktadır. Bu nedenle alanın uzmanları tarafından yapılan sınıflandırmalar önemlidir. Şu var ki birkaç eser dışında dil ilimleri alanında özellikle bu ilimlerin sınıflandırılmasıyla meşgul olunmamıştır. Bu eserlerden birisi on üçüncü yüzyıl dilbilimcilerinden Yusuf es-Sekkaki’ye ait Mifta?u’l-?ulum adlı eserdir. Bu makalede söz konusu eserin dil ilimleri tasnifine etkisini incelemeye çalışacağız. Mifta?u’l-?ulum’un dil ilimleri tasnifine tesiri tabii olarak müteakip dönemlerdeki çalışmalarda aranacaktır. Genel olarak belagat çalışmaları özel olarak Mifta?u’l-?ulum tabanlı şerh, ihtisar ve haşiyeler temel kaynaklarımız olacaktır. Dil ilimlerini sınıflandırma fikri yeni bir fikir olmasa da Mifta?u’l-?ulum’un hem konuların düzenlenmesi hem de giriş bölümündeki bilgileri itibariyle tasnif düşüncesini canlı tutan ve sonrakileri tasnif yapmaya tahrik eden bir eser olduğunu söylemek mümkündür.
Muslims who used Arabic as a mutual language had reflected on science classification and wrote books on it from the early periods of Islam. Even though the Arabic linguistics place among the sciences were almost fixed, the classification within the field itself were diverted. Al-?Arabiyyah which was one part at the period of emergence and was covering all what should be known about Arabic language had separated into branches by the centuries passed and some autonomous disciplines had emerged. Only a few centuries later, the topics, the scope, the limits and the numbers of linguistics branches were clearly demonstrated. Whereas the general classifications considering linguistics as one group, the linguists classified the branches according to some technical criteria. Thus, the classifications of the linguists are important. But the area of linguistics itself seems to show little interest in the classification issue, except for a few works. One of these works is Mifta? al-?ulum, written by Yusuf al-Sakkaki. In this article, we will examine the effect of this work on the classification of linguistics branches. The effect of this book will be sought in the works of later periods. Balaghah works in general and the commentaries, abridgments or supercommentaries based on Mifta? al-?ulum in particular will be our resources. even though the idea of classifying is not a new idea, it is possible to say that Mifta? al-?ulum kept the idea of classification alive because of the arrangement of its topics and the information in the introduction.