Akademik Veri Yönetim Sistemi
Necmettin Erbakan Üniversitesi hukuk fakültesi dergisi, cilt.8, sa.2, ss.899-927, 2025 (TRDizin)
Sivil toplum kuruluşları, demokratik toplumların vazgeçilmez unsurlarıdır. Dernekler ve vakıflar, örgütlenme özgürlüğünün kurumsal tezahürleri olarak toplumsal ihtiyaçlara farklı perspektiflerden yanıt verirken, idarenin belirli kuruluşlara tanıdığı “kamu yararı” ve “vergi muafiyeti” statüleri, özendirme ve destekleme faaliyetlerinin en görünür örneklerinden birini oluşturmaktadır. Bu ayrıcalıklar, mali teşvikler ve vergi avantajları yoluyla sivil toplumu güçlendirme amacını taşımakla birlikte, belirsiz ölçütler ve geniş idari takdir yetkisi sebebiyle tarafsızlık, eşitlik ve demokratik çoğulculuk ilkeleri bakımından tartışma yaratmaktadır.
Bu çalışmada öncelikle söz konusu statülerin hukuki çerçevesi, şekli ve maddi şartlar bakımından ayrıntılı biçimde ele alınmış; dernekler ve vakıflara ilişkin düzenlemeler arasındaki farklılıkların yarattığı belirsizlikler vurgulanmıştır. Ardından idarenin takdir yetkisinin sınırları, Danıştay kararları ve anayasal ilkeler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışma ayrıca, karşılaştırmalı hukuk örnekleri üzerinden farklı ülkelerde kamu yararı statüsünün nasıl belirlendiğini ve hangi kurumsal mekanizmalarla denetlendiğini ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular, Türkiye’de mevcut sistemin şeffaflık, nesnellik ve öngörülebilirlik açısından zayıflıklar taşıdığını göstermektedir.
Sonuç olarak makale, idarenin özendirme ve destekleme faaliyetlerinin yalnızca mali kolaylıklar sunan bir araç olarak değil, aynı zamanda örgütlenme özgürlüğü, demokratik denetim ve hukuki güvenlik ile doğrudan ilişkili bir mesele olarak ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda daha şeffaf, eşitlikçi ve özerk bir düzenleme modeline duyulan ihtiyaç vurgulanmaktadır.