Çalışmanın konusu, Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık isimli romanında Alevilik inancıyla ilgilidir. Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık isimli romanı Alevilik inancı, anlam dünyası ve pratikleri bağlamında zengin bir içeriğe sahiptir. Araştırmada edebiyat sosyolojinin imkânlarından yararlanılarak Alevilik inancı ve kimliğine dair söylemler yorumlanmış ve özetlenmiştir. Nitekim edebiyat sosyolojisi eserin kaleme alındığı dönemin yaşam tarzını, değerlerini, inancını, ekonomik sistemlerini, dünya görüşünü, düşünce yapısını edebiyatın kendine özgü karakteristikleriyle betimleme disiplinidir. Bu makalede Alevilik olgusu araştırmanın merkezine alınmış; Alevilik kültürüne dair pratikler, toplumun Alevilik inancı ve kimliğine dair bakış açısı, Aleviliğin nasıl temsil edildiği irdelenmiştir. Araştırma neticesinde taşradan İstanbul’un varoş semtlerine göç etmiş, dar görüşlü ve hamaset dolu kimselerin Alevilik inancına sahip sosyal grupları merkezli bir bakış açısıyla değerlendirdiği, 1970’li yıllarda İstanbul’da yaşayan Alevi vatandaşların toplumda öteki, istenmeyen ve hoş karşılanmayan kimseler olarak görüldüğü anlaşılmıştır. Aile, evlilik kurumu, din, eğitim, iş hayatı, askeriye ve toplumsal yaşam başta olmak üzere Alevi bireylerin ayrımcılığa ve dışlanmaya maruz kaldıkları tespit edilmiştir. Romanda, ayrımcılık ve dışlanma sebebiyle aynı inanca sahip ya da aynı etnisiteye mensup bireyler arasında organik bir dayanışma ve yardımlaşma ağı gelişmiş, mekânsal kümelenmeler ortaya çıkmıştır. 1970’li yıllarda Alevilik kavramının söylem olarak siyasallaştırıldığı anlaşılmış, toplumun bakış açısının bir ürünü olarak Alevilik toplumda kabul görmeyen, marjinal bir yaşam tarzının ürünü olarak sunulmuştur. Duttepe ve Kültepe isimli yerleşkeler iki farklı sosyolojik mekân olarak kurgulanırken Alevilik olgusunun yaşam biçimleri üzerinden tanımlandığı görülmüştür. Bu çalışmanın Alevilik literatürüne düşünsel ve kültürel açıdan katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
The subject of the study is related to the belief of Alevism in the novel titled Bir Oddity in My Head by Nobel Prize-winning author Orhan Pamuk. Orhan Pamuk's novel A Strangeness in My Head has a rich content in the context of the belief of Alevism, the world of meaning and its practices. In the research, discourses about the belief and identity of Alevism were interpreted and summarized by using the opportunities of literature sociology. As a matter of fact, the sociology of literature is the discipline of describing the lifestyle, values, beliefs, economic systems, thought structure of the period in which the work was written with the unique characteristics of literature. In this article, the phenomenon of Alevism is taken as the center of the research; the practices of Alevism culture, the perspective of society on Alevism belief and identity, and how Alevism is represented are examined. As a result of the research, it was understood that narrow-minded and hamas-filled people who migrated from the countryside to the suburban districts of Istanbul evaluated social groups with Alevism belief from a Sunni-centered perspective, and Alevi citizens living Istanbul in the 1970s were seen as other, undesirable and unwelcome people in society. It has been determined that Alevi individuals are exposed to discrimination and exclusion, especially in the family, marriage institution, religion, education, business life, military and social life.
