Akademik Veri Yönetim Sistemi
45. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kongresi (TEMHK)17-21 Nisan 2024, Antalya, Türkiye, 17 - 22 Nisan 2024, cilt.1, sa.1, ss.1-440
Amaç: Bilateral adrenalektomi (BADx) Cushing sendromunda ve Cushing dışı etyolojilerde uygulanır. Özellikle
cushing hastalığında diğer tedavi seçenekleri başarısız olduğunda, ya da ektopik cushing sendromunda
tedavide yeri vardır. Cushing dışı nedenlerden ise herediter feokromositomalar, adrenokortikal karsinomlar ve
malignitelere bağlı adrenal metastazlarda BADx yapılır. Buradan hareketle çok merkezli çalışmamız ile BADx
yapılmış olan hastalarda etyoloji (Cushing sendromu ya da cushing dışı nedenler), erken mortalite (ilk 1 ay) ve
uzun dönem mortalite verileri, uzun dönemde gelişmiş komplikasyonlar (adrenal kriz, Nelson sendromu) ve
hastaların komorbidlerindeki değişimi araştırmayı planladık.
Yöntem: Çalışmamız retrospektif, çok merkezli olarak tasarlanmış olup, çeşitli nedenlere bağlı olarak BADx
yapılmış olan hastalar dahil edilmiştir. Ülke genelinden 9 merkez katılmıştır. Veriler hastane arşiv sistemi
üzerinden dosya taraması yapılarak elde edilmiştir. Araştırmada elde edilen veriler Statistical Programme For
Social Science (SPSS) 24.0 sürümü kullanılarak değerlendirilmiştir.
Bulgular: Dokuz merkezden çalışmaya katılan 103 hastanın 59’u kadın (%57.3), 44’ü erkekti (%42.7). Ortalama
yaş 50.59 ± 13.82 (18-84), BADx’lerin yapıldığı ortalama yaş ise 40.29 ± 15.78’di. Median takip süresi 96 aydı.
Hastaların %62.4’üne laparoskopik, %35.6’sına açık cerrahi uygulanmıştı. Hastaların 52 ‘sine (%50.5) Cushing
nedeniyle, 51 hastaya (%49.5) diğer etyolojiler nedeniyle cerrahi yapılmıştı. Etyolojilere göre dağılım tablo-1’
de verilmiştir. 3 hasta (%2) operasyon sonrası erken dönemde, 13 hasta (%12) ise uzun dönemde ex olmuştur.
Erken mortalite ve geç mortalite oranları karşılaştırıldığında; Cushing sendromu ve Cushing dışı nedenler
arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Takiplerde 103 hastanın 16 ‘sında adrenal kriz nedeni ile hastane başvurusu
mevcuttu. Cushing nedeni ile BADx yapılan hastalarda adrenal kriz sıklığı anlamlı olarak daha yüksekti (p=0.023).
Cushing hastalığı nedeni ile BADx yapılan 7 hastada ise uzun dönem takipte Nelson sendromu geliştiği
görüldü. BADx sonrası hastalarda hipertansiyon ve proksimal miyopatide iyileşme görülürken; osteoporozu
olan hasta sayısında, psikiyatrik ilaç kullanan hasta sayısında ve koroner arter hastalığı olanların oranında
artma saptandı. Hastaların en sık kullandığı glukokortikoid preparatı prednizolon (%63.1) iken hastaların % 88.1’i
mineralokortikoid kullanıyor, %5.9 ‘u kullanmıyordu.
Tablo 1. Etyolojilere göre hastaların dağılımı
n %
Cushing sendromu 52
Cushing hastalığı 25 48.1
Ektopik cushing 12 23.1
PPNAD 3 5.8
AIMAH 12 23.1
Cushıng dışı nedenler 51
Feokromositoma 39 76.5
Bilateral adrenal metastaz 9 17,6
Tbc 1 2
Konjenital adrenal hiperplazi 1 2
Sonuç: BADx özellikle tedaviye refrakter Cushing sendromunda önemli ve etkili bir tedavi yöntemidir. Bu
çalışma ile Cushing sendromu dışında diğer nedenlere bağlı BADx yapılan hastaların da morbidite ve mortalite
verilerini sunmaktayız. Bu hastalar uzun dönem komplikasyonlar ve glukokortikoidlerin yetersiz veya fazla
kullanımı ile ilişkili riskler açısından yakın takip edilmelidir. Morbidite ve mortalite verilerinin daha net ortaya
konulabilmesi için daha geniş katılımlı çalışmalara ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelimeler: Bilateral adrenalektomi, cushing sendromu, adrenal kriz