Google Play Store'daki İslami Uygulamalar: Helal Ürün Tanıma ve Tarama Programlarının Tematik Analizi


Creative Commons License

Aygül H. H., Gürbüz G., Ün E.

Dijital Yayıncılık, Kolektif, Editör, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, ss.339-367, 2021

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2021
  • Yayınevi: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Sayfa Sayıları: ss.339-367
  • Editörler: Kolektif, Editör
  • Akdeniz Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

  • “Yapılması dinen serbest olan fiil” olarak tanımlanan “helal” kavramı diğer bir ifadeyle de Müslüman bireylerin tüketim hassasiyetlerini ifade etmekte, İslam hukukuna göre tüketilmesinde/kullanılmasında sakınca olmayan, izin verilebilir, caiz olan, kabul edilebilir manalarına gelmektedir. Birey ve grupların yaşına, cinsiyetine, etnik kökenine, sınıfsal konumuna ve/veya mesleki statüsüne yönelik üretilen mal ve hizmetlerin yanı sıra tüketicilerin dinî hassasiyetlerini de dikkate alan bir pazarın varlığından söz edilebilir. Müslümanlar için “steril” hâle getirilmiş mal ve hizmetleri kapsayan bir “helal” ekonomi, bu çerçevede örnek olarak verilebilir. “Helal gıda”, “helal kozmetik/kişisel bakım ürünleri”, “helal tıbbi ilaç”, “helal turizm”, “helal finans/kazanç” ve “helal/tesettür giyim” gibi birçok alanı kapsayan bu sektörün pazar hacmi, 2.3 trilyon dolara ulaşmış durumdadır. Ürünlerin üretiminden, işlenmesine ve dağıtımına kadar tüm süreçlerin izlenmesiyle birlikte neticede ürünlere helal etiketi/logosu/damgası/barkodu verilmekte, böylelikle “helal ürünler”, Müslüman bireylerin beğenisine, tüketimine, kullanımına sunulmaktadır. Dijital bir çağın gerekliliği olarak söz konusu helal ürünlerin tespiti amacıyla geliştirilmiş çeşitli mobil uygulamalar bulunmaktadır. İçerik/hizmet sağlayıcılar tarafından geliştirilen barkod tarama ve doğrulama ile ilgili mobil uygulamalar, Müslüman bireylerin güvenilir mal ve hizmetlere ulaşmasını mümkün hâle getirebilmektedir. Bu çalışmada, “Google Play Store”da bulunan, “Helal” ürün tanıma ve tarama programları olan İslami mobil uygulamalar ele alınmıştır. Araştırmanın amacı, söz konusu uygulamaların içeriklerine ve işlevlerine dair tematik bir analiz sunmaktır. Bu çerçevede “Google Play Store”da yer alan “helal ürün/halal product/حالل منتج “uygulamalarını belirleyebilmek amacıyla üç farklı dilde (Türkçe, İngilizce ve Arapça) tarama gerçekleştirilmiş ve neticede 218 adet uygulama tespit edilmiştir. Uygulamalar; ortalama puan değeri, indirilme ve yorum sayıları bakımından değerlendirilmiştir. Ayrıca “helal ürün barkod/e-kod tanıma ve tarama”, “helal alışveriş”, “helal ürün/bilgi/logo sorgulama”, “helal mekân konum/yer bulma” olmak üzere dört kategori altında tematik olarak yorumlanmıştır. Araştırmada “yakınsak karma desen” tercih edilmiş ve analiz sürecinde nicel ve nitel verilerin işlenmesinde, MAXQDA 2020 programı kullanılmıştır. Sonuç olarak dinî hassasiyetleri doğrultusunda tüketim pratiklerini kurgulayan dindar bireylerin talep ve beğenilerini dikkate alan uygulamaların üretildiği ve dijital platformlarda farklı dil ve sosyal kategoriler altında yaygın kullanım alanı bulduğu belirlenmiştir.