Osmanlı Devleti Makamlarından Alınan Seyahat İzinleri ve Bu Araştırmalar Sonucunda Elde Edilen Verilerin Arkeoloji Bilimine ve Beşeri Bilimlere Katkısı

YILDIRIR S.

II. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi, Antalya, Türkiye, 12 - 15 Nisan 2012, cilt.1, sa.1, ss.193-218

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 1
  • Basıldığı Şehir: Antalya
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.193-218
  • Akdeniz Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ÖZET

OSMANLI MAKAMLARINDAN ALINAN SEYAHAT İZİNLERİ VE GERÇEKLEŞTİRİLEN ARAŞTIRMALAR SONUCUNDA ELDE EDİLEN VERİLERİN ARKEOLOJİ BİLİMİNE VE BEŞERİ BİLİMLERE KATKISI

Öğr. Gör. Sultan YILDIRIR[1]

Ülkemizde çeşitli uygarlıklara ait görsel kalıntıların bolluğu, 16. yüzyıldan itibaren gezginlerin dikkatini çekmiş, 18. ve 19. Yüzyılda eski eserlere artarak duyulan bu ilgi sonucunda araştırmacılar, Osmanlı topraklarında araştırma yapmak üzere seyahat izni başvurularında bulunmuşlardır. Hatta bu konuda araştırmacılar kendi ülkelerinin elçi ya da diplomatlarından da referans makamları olarak faydalanmışlardır. Elde edilen seyahat izinleriyle gerçekleştirilen araştırma ve inceleme gezileri sonucunda araştırmacılarca Anadolu’nun önemi vurgulanmıştır. Kuzey Afrika, Doğu Akdeniz, Mısır, Irak, İran ve Basra Çevresi ve Anadolu’da araştırma ve inceleme gezilerinde bulunmuşlardır.  Beşeri bilimlere kaynaklık eden ilk veriler, Osmanlı topraklarından Osmanlı yöneticilerinin de katkısıyla seyahat izinlerini alan bu araştırmacılarca elde edilmiştir. Söz konusu araştırma izinlerini alanlar arasında, gezmek ve görmek, araştırma yapmak (özellikle tıp, bitki, vb. ) için bilim adamlarının yanında, misyonerleri, dil öğrenmek amacında olanları, kutsal yerlere gitmek isteyenleri de saymak yerinde olur. Bilindiği gibi, Osmanlı İmparatorluğunda, Osmanlı vatandaşları, bir yerden başka bir yere gidebilmek için “mürur tezkeresi” denilen izin belgesi taşımak durumundaydılar. Osmanlı topraklarında herhangi bir amaçla seyahat edecek olan yabancılar da aynı belgeye sahip olmak ve gerektiğinde göstermek zorundaydılar. Seyahat edenler arasında diplomatik görevlilerin aracılığıyla alınmış seyahat izinleri ya da bu gezilerde bizzat kendilerinin de bulunduğu bilinmektedir. Araştırmamızda, yabancıların Osmanlı İmparatorluğu topraklarında; seyahat, inceleme, araştırma ve kazılar yapabilmek için taşımakla yükümlü oldukları ve mürur tezkeresi adı verilen belgelerin alınması sırasında ne gibi bir yol izledikleri anlatılacaktır. Bu belgelerin alınması sonucunda günümüz bilim dünyasına kaynaklık etmiş bilgilerin ve gerçekleştirilen bu faaliyetler sonucunda Anadolu, Ortadoğu ve Akdeniz çevresinde bulunan uygarlıkların kültürlerinin tanınması açısından Beşeri Bilimlere, özelikle de Arkeolojiye katkısından bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Arkeoloji, Seyahat izinleri, Araştırma-İnceleme.


[1] Akdeniz Üniversitesi Serik Meslek Yüksek Okulu, Mimari Restorasyon Programı Öğretim Görevlisi, Belkıs, Antalya

 

ABSTRACT

 

TRAVELLING PERMISSION RECEIVED FROM OTTOMAN EMPIRE AND CONTRIBUTIONS OF THE DATA RETRIEVED FOLLOWING THESE RESEARCH TO ARCHEOLOGY AND ADMININISTRATIVE SCIENCES  

 

Lecturer Sultan YILDIRIR[1]

The abundance of visual remedies in our country belonging to various civilizations drove attention of wanderers since the 16th century. Due to the rising interest in 18th and 19th centuries, these wanderers applied for travelling permissions in order to undertake research activities in the Ottoman lands. These researchers also got used the ambassadors and diplomats of their own countries as references. At the end of the research and examinations visits undertaken posterior to the cleared travelling permissions, the importance of Anatolia was emphasized. These travellers made research and examination visits in North Africa, East Mediterranean, Egypt, Iraq, Iran, and Basra and its surroundings and Anatolia. Preliminary data that create a resource base for humanitarian sciences were retrieved by these researchers, who had travelling permissions in the Ottoman lands. In addition to scientists that set out for visiting, observing and research (specifically medicine, plants, etc.) purposes, missionary people, people that have esteem for language learning or people that want to visit Holy places could be count. As it is known, Ottoman citizens had to carry a permission document called as ‘murur missive’ in order to go from a place to another in the Ottoman Empire. Foreigners, who travelled in Ottoman with any purpose, had to own the same document and show it when requested. It is also known that some travellers had travelling permissions retrieved with intermediation of diplomatic workers or some of these diplomats assisted these visits as well. The methodology followed in clearance of the documents entitled as murur missive that foreigners had to carry for travelling, research, examination and excavation purposes in the Ottoman lands will be explained. The contributions of the wanderers that achieved theris purposes with these documents to contemporary science and to presentation of civilisations in Anatolia, Middle East and Mediterranean with regards to humanitarian sciences will be explained.

Keywords: Ottoman Empire, Archaeology, Visit permissions, Research – Examination

 


[1] Akdeniz University, Serik Vocational College, Architectural Restoration Program, Lecturer, Belkıs, Antalya