Akademik Veri Yönetim Sistemi
Journal of Modern Turkish History, cilt.19, sa.39, ss.1405-1436, 2023 (ESCI)
Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini kültür olarak tanımlamaktaydı. Türk kültürünün yüksek karakteri kendisine göre yüksek bir medeniyet oluşturabilecek durumdaydı ve o yüksek kültürü ortaya çıkarmak için ülke genelinde inkılaplar süreci başlatılmıştı. Dönemin en yüksek eğitim kurumu olan Darülfünûn yapılan inkılapların destekleyicisi ve uygulayıcısı olması beklenirken, daha çok inkılap hareketlerine ters düşen söylem ve davranışlarda bulunmuştur. Bunun üzerine Cenevre’den Pedagoji Profesörü Albert Malche üniversite reformu için 1932’de Türkiye’ye davet edilmiştir. Malche’ın hazırladığı rapor sonrası 31 Temmuz 1933’te Darülfünûn lağvedilerek yerine 1 Ağustos 1933’te İstanbul Üniversitesi kurulmuştu. Yeni kurulan üniversite kadrosunun oluşturulmaya başlandığı sıralarda Almanya’da, Türkiye’yi olumlu yönde etkileyecek gelişmeler yaşanmaya başlamıştı. 1933’te iktidara gelen Naziler, ülkedeki Yahudi kökenlileri, liberalleri ve sosyal demokrat bilim insanlarını devlet hizmetlerinden tasfiye etmeye başlamıştı. Yani Almanya’da yaşayan Yahudi ve Hitler muhalifi bilim insanları için bu ırkçı politikalar zulüm olurken 1933’te çağdaş bir üniversite için reform yapan Atatürk Türkiye’si için önemli bir fırsatı doğurmuştur. Yaşanan olaylar üzerine Türkiye’ye çok sayıda aralarında dünyaca ünlü mülteci Alman bilim insanının gelmesine etki etmiştir. Gelen bilim insanlarından birisi de Ord. Prof. Philipp Schwartz, Türkiye’de üniversite reformunun baş mimarlarından birisi olarak 19 yıl görev yaptıktan sonra 1952’de ülkeden ayrılmıştır. Schwartz, 1952’de Türkiye’den ayrılmadan önce dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’a üniversitenin durumu ve ileriki zamanda hangi durumda olması gerektiğine dair hazırladığı rapor çalışmanın ana konusunu ve amacını oluşturmuştur. Araştırma yapılırken resmî kurum arşivleri, dönemin basın hayatı ve mülteci bilim insanlarının hatıratı bilimsel yöntem olarak incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Atatürk, 1933 Üniversite Reformu, Alman Bilim İnsanları, Philipp Schwartz, Üniversite Raporu.