Akademik Veri Yönetim Sistemi
100. YILINDA TÜRKİYE HADİSÇİLİĞİ SEMPOZYUMU, Ankara, Türkiye, 20 - 21 Ekim 2023, ss.19-20
TÜRKIYE’DE ANSIKLOPEDIK HADIS ÇALIŞMASI OLARAK TDV İSLÂM ANSIKLOPEDISI (DİA) İsa Akalın*
Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) İslâm Araştırmaları Merkezi’nin (İSAM) yayınlamış olduğu İslâm Ansiklopedisi (DİA), gerek Türkiye’de ve gerekse tüm dünyada İslâm Dini, dinî ilimler ve terimleri, ileri Müslüman şahsiyetler ve kitapları, İslâm kültür ve medeniyeti hakkında özet bilgiler ve ilgili literatürü hakkında bilgi edinmek isteyen herkesin ve akademik araştırma yapanların ilk ve önemli bir başvuru kaynağı durumundadır. İslâm Ansiklopedisi, “hadis ilminin terimleri, temel meseleleri, tarihi, literatürü ve önde gelen simaları hakkında güvenilir, kapsamlı ve anlaşılır bilgiler sunma, hadis ve sünnetin Hz. Peygamber’den günümüze intikali sürecinde ortaya konan ilmî mesaiyi bütün yönleriyle ele almayı; belli bir fikriyatın sınırları içinde kalınmadan anlamayı önceleyen kapsayıcı bir dil kullanarak, kutuplaştırmak yerine görüş ayrılıklarının sebepleri ve sonuçları üzerinde durarak” gerçekleştirmeyi hedeflediğini söylemektedir. Yaklaşık otuz beş yılda 44 + 2 ek cilt olarak yayını tamamlanan Diyanet İslâm Ansiklopedisi’nin içerdiği on yedi ilim dalındaki toplam 15226 maddenin 1321’i hadis ilim dalına kayıtlıdır. Hadisle dolaylı olarak ilgili kabul edilenlerle birlikte bu sayı 2000’i aşmaktadır. Söz konusu hadis maddeleri; hadis usûlü terimlerini, hadis kitaplarını, şahısları ve ilgili hadisler vesilesiyle öne çıkan bir kısım konuları içermektedir. Muhaddis ve sahâbe biyografileri hadis maddelerinin yaklaşık %80’inini; hadis usûlü terimleri ile hadis kitapları ve diğer konular ise %20’yi oluşturmaktadır. İslâm Ansiklopedisi ortak bir çalışma ürünü olması nedeniyle madde yazarları dışında çok sayıdaki ilim heyetinden editör ve redaktörün ekleme çıkarma düzeltme türünden katkıları söz konusu olduğundan; dil ve üslup birliği, anlatım bozuklukları, terimlerin yerli yerince kullanılması, iç tutarlılık gibi birtakım sorunları beraberinde getirdiği görülmektedir.
Anahtar kelimeler: İslâm Ansiklopedisi (DİA), Hadis, Hadis Usulü Terimleri,
Hadisçi, Türkiye Diyanet Vakfı (TDV), İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM).