Akademik Veri Yönetim Sistemi
ULUSLARARASI KATILIMLI 1. ULUSAL DİSİPLİNLERARASI ERKEN MÜDAHALE KONGRESİ, Antalya, Türkiye, 1 - 05 Şubat 2012, ss.1
Çocukların ilk eğitimcilerinin en yakınında bulunan kişiler olduğu gerçeğinin, gerek yasal düzenlemeleri gerekse erken eğitim hizmetlerini, ailenin katılımını sağlayacak şekilde değiştirdiği görülmektedir. Hizmetlerin özelliklerine bakıldığında, çocuk merkezli olmaktan, aile merkezli olmaya doğru bir eğilim gösterdiği görülmektedir. Amerika’da IDEA’nın gerektirdiği BAHİP süreci de çocuk merkezli hizmetler yerine aile merkezli hizmetlerin sağlanmasına olanak tanımaktadır. (Campbell ve Strickland,1992).
IDEA, yetersizlikten etkilenmiş küçük çocuklar dahil tüm çocukların anlamlı eğitim deneyimini hakkettiği ilkesine dayanmaktadır (Hooper,Umansky,2004). IDEA, bu deneyimin kaliteli ve zengin olabilmesini sağlamak üzere bireyselleştirilmiş amaçlara dayanan eğitim programının geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Yasaya göre 3 yaşın üzerindeki çocuklar için hazırlanan planın adı Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı,”BEP” (Individualized Education Plan, “IEP”), 3 yaşın altındaki çocuklar için hazırlanan planın adı ise Bireyselleştirilmiş Aile Hizmet Planı “BAHİP”) (Individualized Family Service Plan, “IFSP”) dır.
Bireyselleştirilmiş Aile Hizmet Planı (BAHİP), yetersizliği olan çocuklar ve aileleri için erken eğitim sürecini yazıya döken ve bu sürece rehberlik eden bir plandır (Bruder, 2000). IDEA’a göre, BAHİP çocuğun gelişim alanlarında bugünkü işlevde bulunma düzeyi; ailenin kaynakları, öncelikleri ve ilgileri; çocuk ve aile için yapılan eğitimin sonucu olarak başarılması beklenen sonuçlar; erken eğitim hizmetlerini yürütmek için kullanılacak olan hizmetlerin sıklığını, yoğunluğunu ve yöntemleri içeren belirli hizmetler; eğitimin yapılacağı yer; planın yürütülmesinden ve farklı kurumların çalışmalarının eşgüdümünü sağlayacak koordinatör; hizmetlerin başlayacağı ve biteceği beklenen tarihler ve çocuğun erken eğitim programından okul öncesi programa başarılı geçişi için gerekli hizmetler başlıklarını içermelidir (Morrison,1998;Blasco,2001; Hooper, Umansky, 2004).
Türkiye’de özel eğitimle ilgili yasa ve yönetmelikler erken eğitimin zorunlu olduğu belirtilmekle birlikte erken eğitim hizmetlerini düzenlemeye yönelik bir yasal düzenleme yer almamaktadır. Tanı almış 0-3 yaş dönemdeki çocuklar, devlet desteği ile özel özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde eğitim almakta, merkezlerde MEB tarafından onaylanmış yetersizliğe göre geliştirilmiş eğitim programları uygulanmakta ve bu çocuklar için BEP geliştirilmektedir. BEP ve BAHİP benzer gibi görünse de, BEP yalnızca çocuğa ait gereksinim, hedefler ve destek hizmetlere yer verirken, BAHİP, buna ek olarak çocuğun gelişimini en üst seviyeye çıkarma konusunda ailenin kapasitesini geliştirmek için gerekli hizmetler hakkında bilgileri de içermektedir. BAHİP süreci sayesinde, aile üyeleri ve erken müdahale hizmeti veren profesyoneller, ailenin endişeleri, öncelikleri ve kaynaklarına uygun hale getirilen hizmetleri planlamak, uygulamak ve değerlendirmek için bir ekip olarak çalışmaktadır (Allen ve Cowdery, 2005).
Türkiye için erken müdahale ve ilgili hizmetler konusu oldukça yeni bir konudur. Ülkemizde henüz erken eğitim hizmetlerinde BAHİP sürecine yer verilmemekle birlikte, bu konuda yapılacak öncü çalışmaların, ülkemiz yasalarında ve uygulamalarda gerekli düzenlemeleri başlatacağı umulmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada erken müdahale hizmetleri sürecinde aileyi de eğitimin içine doğrudan katan ve aile merkezli yaklaşımı benimseyen BAHİP’nın geliştirilmesi sürecine yer vermek amaçlanmıştır. Bu amaçla bu çalışmada, aile merkezli erken müdahale hizmetleri, erken müdahalede aile katılımı ve BAHİP sürecine yönelik açıklamalara ve örnek bir BAHİP’na yer verilecektir.