Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turizm ve Mimarlık Sempozyumu / Turizmde Sosyal, Kültürel, Fiziksel Gelişmeler: Sorunlar ve Öneriler, Antalya, Türkiye, 28 - 29 Nisan 2006, cilt.1, sa.1, ss.96-103
UNUTTUĞUMUZ DEĞERLER: İLK OTELLER (BÜYÜK LONDRA, PERA PALAS VE BRİSTOL OTELLERİ ÖRNEKLERİNİN İNCELENMESİ)
Meryem Elif Çelebi
Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi – Mimarlık Bölümü Restorasyon ABD.
Ülkemizde 5 Yıldızlı otel, temalı otel, butik otel gibi yapılar giderek önem kazanırken, 19. Yüzyıl ve 20. Yüzyıl başında inşa edilmiş olan ilk otel örnekleri zamana yenik düşmüşlerdir. Avrupa’da ve Amerika’da hala önemli bir yere sahip olan bu tarihi oteller, maalesef ülkemizde korunamamıştır ve günümüze çok azı ulaşabilmiştir.
Günümüzde; konuk kitlesinin çoğunluğu, tarih meraklısı ve bu otellerde kalmış ünlü kişilerin hayranları olan bu otellerin ilk örnekleri İstanbul’da inşa edilmiştir. Daha sonraları Bursa ve İzmir gibi şehirlerde de bu oteller yapılmıştır.
İstanbul’da, özellikle Beyoğlu bölgesinde 1841–1914 tarihleri arasında Avrupa’daki örneklerini aratmayacak oteller yapılmıştır. Beyoğlu bölgesi, İstanbul’da birçok konuda ilk’e imza attığı gibi, otel yapımı ve işletimi konusunda da ilk örnekleri sergilemiştir. İlk oteller Beyoğlu’na yapılmış, İstanbul’da, Batı tarzındaki ilk eğlence ve gösteriler bu otellerde düzenlenmiştir. Bu otellerin genelde sahipleri ve mimarları Fransız kökenlidir. Başlıca müşterileri; Avrupa’dan gelen sanatçılar, diplomatlar, aristokratlar gibi üst düzey kişiler ve Osmanlı İmparatorluğu’nun aydınları dediğimiz kesimdir. Ayrıca Beyoğlu Otelleri, dünyanın her yanından insanın bir arada yaşadığı, Osmanlı ile Avrupa arasındaki ilişkilerin pekiştiği, diplomasinin geliştiği yerler olmuştur (Gülersoy,1999).
1914 Tarihine gelindiğinde Beyoğlu’nda çoğunluğu Tepebaşı Caddesi üzerinde olmak üzere 40 civarında lüks otel vardır. 1934 Tarihli “İstanbul Şehir Rehberi’ne” göre; 152 kayıtlı otelden 57 tanesi Beyoğlu’nda bulunmaktadır (D.B.İst. Ans, yazar adı yok,1995). Ancak günümüzde bu otellerden sadece Büyük Londra ve Pera Palas Otelleri işlevlerini devam ettirebilirken, Bristol Oteli’nin sadece cephesi korunabilmiştir ve müze haline getirilmiştir.
1891 Yılı’nda Beyoğlu’nda devrine göre oldukça konforlu ve lüks olan “Grand Hotel de Londre (Büyük Londra Oteli)” açılmıştır. Bütün odalarında sıcak su, elektrik ve iç hat telefon imkânları vardır. Büyük Londra oteli; Beyoğlu Semti’nde, Kallavi Sokağı’ndadır. 1891 Yılında, Glavany’lerin ahşap konağının yerinde, L. Adamopoulos ve N. Aperghis adlı iki ortak tarafından yaptırılmıştır. Otelin ünlü konuklarından Ernest Hemingway’in kaldığı oda, günümüzde de ilgi görmektedir.
1892 Yılı’nda Şark Ekspresi (Orient Express) yolcuları için “Pera Palas Oteli” açılmıştır (D.B.İst. Ans, yazar adı yok,1995). Otelin yapımına 1881’de başlanmış, 1891’de tamamlanmıştır. Fransız mimar Valury tasarlamıştır. Pera Palas Oteli, kuruluşundan günümüze kadar bazı siyasi olaylara dekor olmuş ve birçok yerli ve yabancı ünlüyü ağırlamıştır. Atatürk’ün kaldığı oda müze haline getirilmiştir. Agatha Christie’nin kaldığı oda ise, günümüze kadar hiç değiştirilmemiştir. Bu özellikleriyle otel birçok turistin ilgisini çekmektedir. Dönemin önemli balo ve ziyafetleri, gösteri ve sergiler, Pera Palas Oteli’nin salonlarında yapılmıştır. İstanbul’da ilk defa asansör bu yapıda kullanılmıştır.
Bristol Oteli, Tepebaşı’nda 1893 yılında Ermeni – Katolik Patrikliği tarafından yaptırılmıştır. Mimarı; Achille Manousso’dur. Geniş giriş holü, mermer merdivenleri, süitleri, odaları, salonları, Paris ve Viyana otellerinde olduğu gibi ayrı masalara sahip 100 kişi kapasiteli yemek salonu vardır. 1950’li yıllara kadar İstanbul’un en iyi otelleri arasında yer almaktadır. Ancak 1980’li yıllarda yeni otellerle rekabet edemez hale gelir ve kullanım dışı kalmıştır. Haziran 2005 Tarihinden itibaren Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi olarak hizmet vermeye başlamıştır (Tasarım Dergisi, sayı:153).
Osmanlı İmparatorluğu’nda Batı etkilerine açık, büyük merkezlerde 19. yüzyılda başlayan gelişmelerle, “otel” kavramı yerleşmiş olmaktadır. Geleneksel konaklama anlayışını ve mimarisini değiştiren 19. yüzyıl otelleri, konaklama yapılarının gelişim sürecinde özel bir yer almışlardır (Kayın,2000). Günümüz lüks otellerinin mimarisinin temelini oluşturmaktadırlar.
Tarihimizde ve mimarimizde bu derece önemli bir yere sahip olan otellerimizi, tekrar hatırlamalı, korumalı ve bu otellerimizin günümüzde de konaklama yapıları olarak işlevlerini devam ettirebilmeleri için günümüz kullanıcılarına hitap edecek şekilde yapılara zarar vermeden restore yöntemleri geliştirilmelidir.
Anahtar Sözcükler: Tarihi Oteller, Beyoğlu Otelleri, Tarihi ve Kültürel Miras, Koruma
İletişim:
Meryem Elif Çelebi
Yıldız Teknik Üniversitesi
Mimarlık Fakültesi – Mimarlık Bölümü
Restorasyon ABD.
Beşiktaş / İSTANBUL
Tel: 0–212–2597070/2370
Cep: 0–546–2032335
E-mail: mecelebi@yildiz.edu.tr