4.2 ka Olayına Şüpheci Bir Yaklaşım: Tabak Mağarası Speleotem Kayıtları

Koç K., Cheng H., Edwards R. L., Koşun E., Fleitmann D.

Uluslararası Katılımlı 74. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, Türkiye, 11 - 15 Nisan 2022, ss.301

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.301
  • Akdeniz Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

İklim değişikliği günümüzün en büyük sorunlarından biri. Paleoiklim kayıtlarına göre jeolojik zamanlar boyunca iklim birçok kez değişmiştir. Bu iklim değişikliklerinden bazılarının geç Holosen döneminde gelişmiş medeniyetlerin yıkılışını tetiklediği yaygın şekilde kabul edilmektedir. Göl, polen ve bazı speleotem kayıtlarına göre Doğu Akdeniz Bölgesi'nde yaklaşık 300 yıl süren bir kuraklık, Kuzey Mezopotamyada Akad İmparatorluğunun yıkılışına sebep olmuştur. Ancak yeni arkeolojik kayıtlar Doğu Akdenizde 4.2 ka olayı süresince medeniyetlerin yıkılışının ana tetikleyicisinin iklim olduğu düşüncesinin yüksek derecede sorgulanmaya açık olduğunu göstermiştir.
Bu çalışmada, GB Türkiye'den yüksek çözünürlükte dikit kayıtları baz alınarak günümüzden 4200 yıl önce Doğu Akdenizdeki iklim koşulları tekrar değerlendirilmiştir. Yüksek çözünürlükte ve kesin veriler sağlamak için Ta-9 dikiti üzerinde 17 Uranyum serileri (U-Th) yaşlandırma, 315 adet duraylı izotop (δ18O and δ13C) ve 268 adet iz element (Mg, Sr) analizi uygulanmıştır. Sonuçlar Ta-9 dikitinin günümüzden önce  2040±17 ile 15364±77 yılları arasında depolandığını göstermektedir. Günümüzden önce 2040±17 ve 4419±16 yılları arasında ve belirsizlikleri ±15 yıldan ±58 yıla kadar olan 15 adet U-Th yaş verisi kullanılarak derinlik-yaş modeli geliştirilmiştir. Ta-9 dikitinin δ13C değerleri 7.47‰ ile -1.54‰ arasında ve ortalaması -4.47‰ iken,  δ18O değerleri -6.12‰ ve -2.41‰ arasında ortamalası -5.20‰ olacak şekilde değişmektedir. Son olarak, Mg değerleri  208.43 ile 474.76 mg/kg aralığında olup, Sr değeleri 16.735 ve 34.145 mg/kg arasında değişmektedir. Tüm proksi kayıtlarının zamansal çözünürlüğü 3.49 yıl ile 12.78 yıl arasında değişmekte ve ortalaması 6.8 yıldır.
Sonuç olarak çalışmamız GB Türkiye'de 4.2 ka olayı sırasında daha önce önerildiği gibi kurak koşulların yerine yağışlı koşulların hakim olduğunu göstermektedir. Günümüzden 4.2 ka öncesi ve sonrasına karşılık gelen daha kuru aralıklar görülmektedir ancak bunlar sadece 30 veya 40 yıl sürmüştür. Dahası Doğu Akdeniz bölgesinden Ta-9 dikitinin kayıtlarını destekleyen paleoiklim kayıtları bulunmaktadır. Bu sebeple bu çalışma 4.2 ka olayının tekrar değerlendirilmesini ve test edilmesini önermektedir. Bu olay küresel bir olay olarak kabul edilmekte ve Holosen periyodunun katlarını ayırmakta kullanılmaktadır. Ancak, bu çalışma gibi aksi yönde ve daha hassas veriler, arkeolojik verilere ek olarak 4.2 ka olayını sorgulanmaya açık hale getirmektedir.

Climate change is one of the biggest challenges of our day. According to the paleoclimate records, the climate has changed several times through geological times. It is widely accepted that some of those climate changes triggered the collapse of advanced civilisation during the late Holocene period. In the eastern Mediterranean region, the drought lasted approximately 300 years caused the collapse of the Akkadian Empire in northern Mesopotamia based on the lake, pollen, and some speleothem records. However, the new archaeological records show that the idea of climate as the main trigger of the collapses of civilizations in the eastern Mediterranean during the 4.2 ka event is highly questionable.
This study reassessed the climatic conditions in the eastern Mediterranean region around 4200 yr BP based on high-resolution stalagmite records from SW Turkey. To provide highly resolved and precise data, 17 Uranium-series (U-Th) dating, 315 stable isotope (δ18O and δ13C), and 268 trace elements (Mg, Sr) measurements were applied on stalagmite Ta-9. The results show that stalagmite Ta-9 deposited between 2040±17 to 15364±77 yr BP. The age-depth model was developed based on 15 U-Th dates between 2040±17 and 4419±16 yr BP, which uncertainties range from ±15 to ±58 years. The δ18O of stalagmite Ta-9 vary between -6.12‰ and -2.41‰ with an average of -5.20‰, while δ13C values range from 7.47‰ to -1.54‰, and the mean value is -4.47‰. Finally, Mg values range from 208.43 to 474.76 mg/kg, and Sr values vary between 16.735 and 34.145 mg/kg. The temporal resolution for all proxy changes from 3.49 to 12.78 years with an average of 6.8 years.
Consequently, our study shows that the wetter conditions were dominant in SW Turkey during the 4.2 ka event rather than drought, as suggested by earlier studies. There were a couple of drier breaks before and after the 4.2 ka BP, but they lasted only around 30 or 40 years. Moreover, there are paleoclimate records from the eastern Mediterranean which supports stalagmite Ta-9 records. Therefore, this study suggests that the 4.2 ka event should be reconsidered and tested. This event is accepted as a global event and used by a division for the Holocene period. However, the contrasting and more precise data, likewise this study, make the 4.2 ka event questionable in addition to archaeological findings.