Akademik Veri Yönetim Sistemi
V th International Eurasian EducationalResearch Congress, Antalya, Türkiye, 2 - 05 Mayıs 2018, ss.487-488
Bu çalışmanın amacı, il maarif müfettişlerinin işyerinde yaşadıkları örgütsel yalnızlık düzeylerini ölçmeye yönelik nicel bir ölçme aracı geliştirmektir. İnsan hayatının temelini sosyal ilişkiler oluşturmaktadır (Peplau ve Cutrone, 1980; Wright, 2012). Yalnızlık, can sıkıntısı, huzursuzluk ve mutsuzluk gibi olumsuz duygularla kimi zaman da sosyal ilişkilerden memnuniyetsizlikle ilişkilendirilmektedir (Perlman, Gerson ve Spinner, 1978; Peplau, Russell ve Heim, 1978). Yalnızlık konusunda ampirik çalışmalar olmasına ve lider ve yöneticilerin iş ve siyasi ilişkilerinden kaynaklanan hislerin basında yer almasına rağmen iş yerinde yalnızlık hem teorik hem de ampirik olarak netleşmemiş bir kavramdır (Wright, 2005). İş örgütleri, işgörenlere bir işten daha fazlasını sunar. İşgören bir işe girdikleri andan itibaren o işi bırakıncaya kadar içerisinde ritimler, ödüller, ilişkiler, arzular ve potansiyellerin var olduğu bir hayat tarzına adım atıyor ve kendilerini bu tarza adıyorlar (Van Maanen, 1976). İşyerleri, işgörenlere kişilerarası ilişkiler kurmalarını sağlayan sosyal bir kurum olarak düşünülse de sonuç olarak işyerlerinde arkadaşlıklar ve anlamlı ilişkiler gelişemeyebilir. Örgütler ile alanyazında, işgörenlerinin rahat ve huzuruna önemine dair araştırmalar var olsa da onların işyerlerindeki yalnızlık olgusunu incelemeyi ihmal etmişlerdir. Yalnızlık kavramı için kişilik, utangaçlık ve sosyal yeterliliğin önemli bir rol oynadığı kabul edildiği için genellikle örgütsel faktörler, işe dayalı yalnızlığın başlangıç nedeni olarak görmezden gelinir (Wright, 2005). Yalnızlığın gelişebileceği bağlamlardan bazıları, örgütte yönetim ve liderlik statüsünde olma, mesleki strestir. Yönetim ve liderlik statüsü, duygusal bağın ve toplumsal samimiyetin oluşmasında engel teşkil edebilir. Çünkü örgütün üst katmanında daha az kişinin bulunması ve bu katmana ulaşan destek ve geri bildirimin kısıtlı olması bu duruma sebep olarak gösterilebilir. Ayrıca alanyazın da eşit statüde olmayan kişiler arasında karşılıklı iletişimin olmayışı işgörenleri yalnızlaştırdığını göstermektedir (Wright, 2012). Yalnızlık konusunda araç geliştirme çalışmaları bulunmaktadır. Peplau ve Cutrone (1980) yalnızlığın araştırmacılar tarafından yönlendirilemeyen bir kavram olması nedeniyle bu konuda bir ölçme aracı geliştirmenin zorlu bir süreç olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmacılar, gündelik hayatta hissedilen yalnızlık duygusunu ölçen yirmi maddelik bir araç geliştirilmiştir. Hawkley, Browne, ve Cacioppo (2005) ise hem gündelik hayatta hem de iş yerindeki yalnızlığı ölçebileceğini belirttikleri yalıtılmışlık, ilişkisel bağlanmışlık, toplu bağlanmışlık olmak üzere üç boyutlu toplamda on iki maddeden oluşan bir araç geliştirmişlerdir. Wright, Burt ve Strongman (2006) ise duygusal yoksunluk ve sosyal arkadaşlık olmak üzere iki boyuttan toplamda onaltı maddeden oluşan iş yerinde yalnızlık adı verdikleri bir ölçek geliştirilmiştir. Bu çalışmada ise bireyi bir bütün olarak ele alacak şekilde hem sosyal hayatında hem iş yerinde kendi birimi içerisinde hem de kendi birimiyle diğer birimler arasındaki ilişkiler temel alınarak bir ölçme aracı geliştirmek amaçlanmıştır. İş yaşam kalitesinin aile ve sosyal yaşam kalitesi aile ve sosyal yaşam kalitesini etkilediği söylenebilir. Dolasıyla iş yaşamının sürdüğü örgüt ortamında gerek örgütsel işleyişten ve gerekse örgütün karakteristik özelliklerinden ve işin doğasından kaynaklanan ve çalışanlara yalnızlık duygusunu yaşatan unsurların belirlenmesi ve buna yönelik yönetsel faaliyetlere yön verilmesi örgütsel etkililik açısından önem taşımaktadır. Bu çalışmayla örgütsel yalnızlık ölçeği geliştirmekle denetim örgütündeki yalnızlık unsurlarını tespit etmede bir araca ihtiyaç bulunmakta ve alandaki bu ihtiyacı karşılamak amaçlanmaktadır. Araştırma Yöntemi Örgütsel yalnızlık ölçme aracını oluşturma süreci Büyüköztürk’ün (2005) anket geliştirme sürecinde tanımladığı dört aşamaya uygun olarak planlanmıştır. İlk aşama olan problemin tanımlanması süreci için üç problem belirlenmiştir: 1.Maarif müfettişlerinin birey olarak sosyal hayattaki yalnızlık düzeyleri nedir? 2.Maarif müfettişlerinin birim içi işleyişten kaynaklanan yalnızlık düzeyleri nedir? 3. Maarif müfettişlerinin birimler arası işleyişten kaynaklanan yalnızlık düzeyi nedir? Birim içi yalnızlık, işgörenin ait olduğu ve zamanın büyük kısmını bu birimdeki iş akışını sürdürme amacıyla harcadığı iş ortamında hissettiği yalıtılmışlık; birimler arası yalnızlık işgörenin ait olduğu birimin diğer birimlerle iş akışı sürecindeki ilişki, konum ve birbirlerine karşı algılarından kaynaklanan yalıtılmış hissi olarak ele alınmıştır. İkinci aşama olan madde yazma süreci için yarı yapılandırılmış görüşme formu yardımıyla yirmi maarif müfettişi ile bireysel görüşme yapılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiş ve bir madde havuzu ile taslak bir ölçme aracı oluşturulmuştur. Beş maarif müfettişi taslak aracın maddelerini anlaşılırlık düzeyini değerlendirmiştir. Üçüncü aşama olan uzman görüşü alma sürecinde farklı üniversitelerde eğitim yönetimi alanında görev yapmakta olan on öğretim üyesine maddelerin uygunluk derecesini belirlemek için başvurulmuştur. Uzmanlardan gelen puanlamalar Lawshe iç geçerlik formülü yoluyla maddelerin iç geçerlik oranı belirlenecektir. Düşük değerlere sahip olan maddeler araçtan çıkarılacaktır. Son aşama olan ön uygulama yapma sürecinde 2017-2018 eğitim öğretim yılında Antalya ilinde görev yapmakta olan il maarif müfettişlerin tamamı üzerinde örneklem alınmaksızın pilot bir uygulama yapılacaktır. Elde edilen verilerle SPSS 20.0 programı yardımıyla açımlayıcı faktör analizi yapılacak ve faktör yapıları belirlenecektir. Açımlayıcı faktör analizi ölçme aracının yapı geçerliğini belirlemekte kullanılan bir yöntemdir (Büyüköztürk, 2012). Güvenirlik için cronbach alfa değerleri hesaplanacaktır. Bu çalışmanın amacı, il maarif müfettişlerinin işyerinde yaşadıkları örgütsel yalnızlık düzeylerini ölçmeye yönelik nicel bir ölçme aracı geliştirmektir.Örgütsel yalnızlık ölçme aracını oluşturma süreci Büyüköztürk’ün (2005) anket geliştirme sürecinde tanımladığı dört aşamaya uygun olarak planlanmıştır. Bu aşamalar, problemin tanımlanması, madde yazımı, uzman görüşü alma ve ön uygulama yapma sürecidir.Araştırma sonucunda alanyazına örgütsel yalnızlık konusunda farklı alanlarda da uygulanabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı kazandırılacağı düşünülmektedir. Bu sayede ileriki araştırmalarda hem il maarif müfettişlerinin hem de gerekli aşamalardan geçildikten sonra farklı alanlarda görev yapmakta olan işgörenlerin örgütsel yalnızlık düzeylerini belirlenebilecektir. Ayrıca yalnızlıkla ilişkili olan işten ayrılma niyetlerini azaltma ve örgütsel adanmışlık düzeyini iyileştirme, örgütsel iklimi olumlu hale getirme ve örgütsel destek konularında da yapılabilecek çalışmalar için fayda sağlayacağı düşünülmektedir.