Profesörlerin Cinsiyetlerine göre 
‘Bilim İnsanı, Akademisyen, Bilim Adamı ve Bilim Kadını’ 
Kavramlarına Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi

YÜKSEKÖĞRETİM VE BİLİM DERGİSİ, cilt.5, sa.2, ss.148-155, 2015 (Hakemli Dergi)

Bu araştırmanın amacı, üniversitede görev yapan profesörlerin cinsiyetlerine göre “bilim insanı, akademisyen, bilim adamı ve bilim kadını”

kavramlarını nasıl değerlendirdikleri, kendilerini hangisi ile tanımladıkları ve neden bu kullanımı tercih ettiklerini belirlemektir. Nitel

araştırma yöntemiyle desenlenen bu araştırmada görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmaya A Üniversitesinde görev yapan profesör

unvanına sahip 11 kadın ve 11 erkek öğretim üyesi olmak üzere toplam 22 öğretim üyesi katılmıştır. Katılımcıların belirlenmesinde cinsiyet

eşitliği ve profesör doktor unvanı iki temel ölçüt olarak kullanılmıştır. Araştırmaya profesör unvanına sahip öğretim üyelerinin alınmasının

nedeni, akademik hiyerarşi içinde uzun süre bulunmaları ve bu süreçlerden hem kendilerinin hem de meslektaşlarının geçmesi nedeniyle

uzun bir deneyime ve gözleme sahip olmalarıdır. Bu araştırmada, amaçlı örnekleme yönteminden kolay ulaşılabilir örnekleme tekniği

kullanılmıştır. Katılımcılardan yedisi Sosyal Bilimler, on ikisi Fen Bilimleri, üçü Sağlık Bilimleri alanında görev yapmaktadır. Katılımcıların

toplam kıdemleri ortalama 27 yıl, üniversitede görev yapma süreleri 23 yıldır. Katılımcıların A Üniversitesinde görev yaptıkları süre ise

ortalama 15 yıldır. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, kadın ve erkek profesörlerin çoğunluğu

‘bilim insanı’ ile ‘akademisyen’ arasında fark görmektedir. Kadın profesörlere göre bu farklılık akademisyenliğin üniversiteye özgü

olmasından ve bilim insanının her ortamda çalışabilmesinden kaynaklanmaktadır. Erkek profesörlere göre akademisyenin eğitimci rolü

bulunmaktadır. Bununla birlikte yine erkek profesörlere göre, bilim insanının insanlığa ve bulunduğu çevreye hizmet etmesi, akademisyenin

ise sadece kendi unvanına yönelik araştırma yapmaya yönelmesi ‘bilim insanı’ kavramından ayrılmasına gerekçedir. Kadın ve erkek

profesörlere göre ‘bilim insanı’ daha evrensel, ‘akademisyen’ ise üniversite ile sınırlı bir kavramdır. Kadın profesörlerin hiçbiri kendisini

‘bilim kadını’ olarak tanımlamamakta onlar da erkek profesörler gibi kendilerini ‘bilim insanı’, ‘akademisyen’ ve ‘bilim adamı’ olarak

tanımlamaktadır. Profesörlerin tamamı bu kavramları cinsiyetle ilişkilendirmemektedir. Kadın profesörler ile erkek profesörlerin bilim

insanı tanımlarında ‘bilgi üretme, bilim ve araştırma yapma, insanlığa hizmet etme’ kavramlarının; akademisyen tanımlarında ise ‘eğitimci

rol, entelektüel birikim, akademik kariyerde ilerlemek için yapılan yayın ve araştırma’ kavramlarının ortak kullanıldığı görülmektedir.

Purpose of this study is to determine how university professors evaluate the concepts of ‘scientist, academic and scholar’ according to

gender, which one they use to describe themselves and why they prefer to use it. As a qualitative research model was employed in this

study which was designed. Data were collected via interviews. A total of 22 faculty members (11 female, 11 male) from A University with

professor title have participated the study. While determining the participants, gender equality and having Professor Doctor title were

used as the two basic criteria. The reasons of including faculty members with professor title were; their existence in the academic hierarchy

for a long time and their extensive experience and observations since they went through this process together with their colleagues. In

this study, easily accessible sampling, which is one of the purposive sampling methods, was used as the sampling technique. Seven of the

participants were working on Social Sciences; twelve of them were from Physical Sciences, whereas three of them were working on Health

Science area. In average, overall seniority of the participants was 27 years, whereas their professional history at the university was 23 years.

Participants’ career at A University was 15 years in average. Content analysis had been used in data analysis. According to the findings of

the research, the majority of male and female professors see a difference between ‘scientist’ and ‘academic’. According to female professors,

the main difference between scientist and academic is, ‘academics are specific to the university’. This is followed by ‘scientist can work in

every environment’. According to male professors, the educator role of academic and his detaching himself from the events is the rationale

of the distinction from the ‘scientist’ concept. For both male and female professors, ‘scientist’ has a more universal meaning, whereas

‘academic’ is restricted with the university. Female professors describe themselves as ‘scientist’ and ‘academic’ like male professors. None

of the professors associate these concepts with gender.