Akademik Veri Yönetim Sistemi
Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, cilt.11, sa.30, ss.317-330, 2024 (Scopus)
Belâgate dâhil edilen hünerlerden biri de tarih düşürme sanatıdır. Bu sanat sayesinde insan ve toplum hayatında önemli olan başta doğum, ölüm, evlenme, göreve atanma, görevden azil, bir bina inşası ve tamiri, savaşlar, barışlar, zaferler olmak üzere önemli görülen hemen her olaya mısra, beyit, kıta, gazel vb. manzumelerle tarih düşülmüştür. Arap alfabesine dayalı ebcet hesabı ile tarih düşürme geleneği Arap, Fars ve Türk şairleri tarafından sıklıkla kullanılmıştır. Tarih düşürmek şairlerin ustalıklarını ve hünerlerini gösterdikleri alanlardır. Çünkü hem tarihi tutturmaları hem de manzumede vezin, kafiye ve anlama riayet etmeleri gerekmektedir. Rakamların harflere gizlendiği, şifrelendiği çoğunlukla estetik kaygısı güdülen tarihleri tespit etmek bir olayın tescili anlamına gelir. Bu açıdan tarihi manzumeler hem tarihçiler hem de araştırmacılar için son derece önemlidir. Divan şairlerinin şiirlerinde bulunan oldukça zengin bir mirasın yanı sıra arşiv belgeleri içinde de dağınık vaziyette ebcetle yazılmış çok sayıda tarih manzumesi bulunmaktadır. Teşrifatçı Mehmed Salim Efendi’nin manzumesi de bunlardan biridir. Nizam-ı Cedid dönemi gemileriyle ilgili önemli bir tarih düşürme örneği olan bu belge, hem tarihî bir vesika, hem harp tarihi ve savaş edebiyatı açısından önemi haiz bir belgedir. Bu araştırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Salim Efendi’nin bu manzumesi üzerinde yapılan incelemeler ile arşiv belgelerinin hem edebiyat, hem tarih ve hem de askerî çalışmalar için önemli olduğu bir kez daha ortaya çıkmıştır.