Bu çalışma, sürdürülebilir yerel tarım uygulamalarında ata tohumunun rolünü, Bolu’nun Mengen ilçesinde kurulan “Tohum Ambarı Mengen” örneği üzerinden incelemektedir. Ata tohumu, hem biyolojik çeşitliliğin korunmasında hem de yerel tarım topluluklarının gıda egemenliğinin desteklenmesinde stratejik bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Tohum Ambarı Mengen, Türkiye’de 67 ilden toplanan 600’ü aşkın yerel tohum çeşidinin saklanması, çoğaltılması ve ücretsiz dağıtımı yoluyla ata tohumlarının dolaşımını teşvik eden toplum temelli bir girişimdir. Araştırmada bu yapının sürdürülebilir tarım, kültürel mirasın aktarımı ve iklim değişikliğine uyum bağlamında sağladığı katkılar nitel veri analiziyle değerlendirilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden fenomonoloji deseninin kullanıldığı çalışmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Elde edilen veriler agroekolojinin temel ilkeleri de dikkate alınarak tematik analiz yapılmıştır. Ata tohumlarının yerel bilgi sistemleriyle birlikte korunmasının, gıda güvenliği ve tarımsal dayanıklılık açısından kritik olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç olarak Tohum Ambarı Mengen örneği, yerel tohum ambarlarının sadece tarımsal üretim değil aynı zamanda ekolojik okuryazarlık ve toplumsal katılım açısından da önemli işlevler üstlendiğini göstermektedir.
This study examines the role of ancestor seed in sustainable local agricultural practices through the example of “Tohum Ambarı Mengen” established in Mengen district of Bolu. Ancestral seed is considered as a strategic element in both protecting biodiversity and supporting the food sovereignty of local agricultural communities. Tohum Ambarı Mengen is a community-based initiative that promotes the circulation of ancestral seeds through the storage, multiplication and free distribution of over 600 local seed varieties collected from 67 provinces in Türkiye. In this study, the contributions of this structure in the context of sustainable agriculture, the transmission of cultural heritage and adaptation to climate change were evaluated through qualitative data analysis. In the study, in which phenomenology design, one of the qualitative research methods, was used, data were collected through semi-structured interviews. The data obtained were analyzed thematically by taking into account the basic principles of agroecology. It reveals that the preservation of ancestral seeds together with local knowledge systems is critical for food security and agricultural resilience. In conclusion, the Tohum Ambarı Mengen example shows that local seed warehouses assume important functions not only in terms of agricultural production but also in terms of ecological literacy and social participation.
