Akademik Veri Yönetim Sistemi
XIII. Sebze Tarımı Sempozyumu, İzmir, Türkiye, 21 - 23 Eylül 2022, ss.45
Bitkilerin renk, şekil gibi görsel ve aktif fitokimyasal içerikleri gibi fonksiyonel özelliklerinin öneminin artmasıyla bitkilerde bu özelliklerin odak noktası haline geldiği ıslah programları son yıllarda oldukça önem kazanmıştır. Gelişen biyoteknolojik uygulamalarla, günümüzde bitkilerin kullanım amacına göre etkin bitki ıslah programları yürütülebilmekte ve istenen bitki profilleri başarılı bir şekilde geliştirilebilmektedir. Bu değerli içeriklerden likopen, domateste meyvenin yoğun kırmızı renginden sorumludur. Likopen ayrıca güçlü bir antioksidandır ve kanser gibi bazı sağlık sorunlarında olumlu etkileri rapor edilmiştir. Likopen bitkilerde, C40 yolağı ile phytoen synthase (PSY) ve phttoen desaturase (PDS) enzimleri aracılığıyla sentezlenmektedir. Bu yolakta yer alan bir başka enzim, lycopene-B-cylclase (LyCβ), likopeni B-karotene dönüştürmekte ve bu durum likopen seviyesini azaltarak domates gibi bazı bitkilerde arzu edilmeyen turuncu rengin oluşumuna neden olmaktadır. Doğada, oturak (determinate) domateste “crimson” veya old-gold crimson (ogc)” olarak adlandırılan LyCβ mutasyonu mevcuttur. Fakat ogc mutasyonu ile oturak (bodur) karakteri veren “self determinate” geni linkaj durumundadır. Bu nedenle melezleme ve klasik ıslah yöntemleri ile şimdiye kadar ogc mutasyonu indeterminate (sırık) sofralık domateslere aktarılamamıştır. Bu çalışmada sırık domatesteki LyCβ geni yeni nesil genom düzenleme teknolojisi CRISPR/Cas9 sistemi ile susturularak crimson mutasyonu oluşturulması amaçlanmaktadır. Proje sonunda, likopenin β-karotene dönüşümü engellenerek likopen seviyesi yüksek ve koyu kırmızı renkte ticari değeri daha yüksek sırık sofralık domates hatlarının elde edilmesi hedeflenmektedir. Çalışmada, T0 mutant bitkiler elde edilmiş olup, T1 bitkilerde likopen ve gen ekspresyon seviyelerindeki değişimlerin belirlenmesi için çalışmalar sürdürülmektedir.