Ortaokul Matematik Ders Kitaplarının Problem Çözmeye Yönelik Eğitimsel Tasarımının İncelenmesi


Ersoy M., Dağyar M.

10th International Congress on Curriculum and Instruction , Ankara, Turkey, 26 - 28 October 2022, pp.100

  • Publication Type: Conference Paper / Summary Text
  • City: Ankara
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.100
  • Akdeniz University Affiliated: Yes

Abstract

Giriş

Öğretme-öğrenme sürecinde öğrenciye rehberlik eden kaynakların başında ders kitapları gelmektedir. Ders kitaplarının hazırlanması ya da değerlendirilmesi sürecinde, ilgili dersin öğretim programı ile ders kitabının uyum içinde olması beklenir. Bir ders kitabının eğitsel tasarımı sürecinde, programın temel öğeleri olan hedef, içerik, öğretme-öğrenme durumları ve değerlendirme açısından bütünlük sağlanması, söz konusu materyalin derse uyumunun göstergesi olarak ele alınabilir (Küçükahmet, 2011; Ülper, 2014). Türkiye’de uygulamada olan ortaokul matematik dersi öğretim programındaki kazanımlar incelendiğinde, özellikle öğrencilerin problem çözme becerilerinin geliştirilmesine odaklanılmaktadır, çünkü matematik öğretiminin temel amaçlarından biri, öğrencilerin problem çözmeye yönelik becerilerini arttırmaktır (MEB, 2018). Mevcut öğretim programında, problem çözmede, özgün çözüm yöntemlerinin oluşturulması gerektiği belirtilerek problem çözmenin öğretimine yönelik yenilikçi bir yaklaşım benimsenmiştir. Bu kapsamda, ortaokul matematik öğretim programında, yapılandırmacı yaklaşıma dayalı olarak öğrencilerin inceleme yapacakları, keşifte bulunacakları, işbirlikçi öğrenme ortamında problem çözecekleri ve süreç odaklı değerlendirilecekleri eğitim ortamlarının oluşturulması benimsemiştir. Öğrencilerin problem çözme becerilerini geliştirmeye odaklı hedeflerin etkili bir şekilde kazandırılması için ders içerisinde kullanılabilecek öncelikli ve en önemli materyal yine ders kitabı olmaktadır. Problem çözme becerisine yönelik kazanımlara uygun hazırlanması gereken matematik dersi konu alanı, örneklendirme ve ölçme-değerlendirme içeriklerinin, bütünlük açısından incelenmesi, varsa eksik yönlerinin ortaya konulması, ders kitabının verimliliğinin sağlanması açısından önemli görülmektedir.

Alanyazında hem günümüz matematik dersi öğretim programlarının öğelerinin hem de eğitim durumlarında kullanılan başta ders kitapları olmak üzere basılı ve teknolojik materyallerin problem çözme öğretimi açısından yeterliliğinin saptanması ve geliştirilmesi çalışmalarının sayıca az olduğu söylenebilir (Ersoy, 2022; Turhan & Güven, 2014). Oysaki programda bulunan problem çözmeye yönelik hedeflerin öğrencilere etkili bir şekilde kazandırılması için öncelikle mevcut durumun analiz edilmesi ve eksikliklerinin ortaya çıkarılması gerekmektedir. Bu bağlamda çalışmada, ortaokul matematik ders kitaplarının, öğrencilere problem çözme becerisini kazandırmada ne kadar etkili olduğunu, programın öğelerine uyarlanan eğitimsel kriterlere göre belirlemek amaçlanmıştır.

Yöntem

Çalışma, temel araştırma modelinde desenlenmiş ve nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yapılmıştır. Doküman analiziyle, ortaokul 8. Sınıf matematik ders kitaplarının problem çözme becerisine yönelik eğitimsel tasarımının yeterliğini ölçen nitel veriler elde edilmiştir.

Çalışmanın veri kaynağını, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelindeki resmi ve özel ortaokulların 8. sınıflarında okutulan 3 farklı matematik ders kitabı oluşturmaktadır. Bu kitaplar: Kök-e yayıncılık (Ed. Zümrüt Serfiçeli), M.E.B. yayınları (Ed. Dr. Özal Çetin) ve M.E.B. yayınları (Ed. Prof. Dr. Murat Peker) ortaokul 8. Sınıf matematik ders kitaplarıdır.

Çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından programın dört öğesi üzerinde temellendirilerek geliştirilen (uzman bulgularının uyumluluk analizi; Kappa = .899; p> .05) “ders kitabı eğitimsel tasarım inceleme formu” kullanılmıştır. Form, dört eğitimsel tasarım bölümü (kazanım, içerik, eğitim durumları ve değerlendirme) ve bu bölümler altında toplam 15 değerlendirme kriterinden oluşmaktadır. Veri toplama sürecinde ilgili ders kitapları, araştırmacı tarafından inceleme formu ile kodlanmış ve içerik analizi yapılmıştır.

Sonuçlar

Çalışma sonucunda, ortaokul 8. Sınıf matematik dersi öğretim programında yer alan problem çözmeye yönelik kazanımlara, öğrenciyi ve öğretmeni bilgilendirmek amacıyla ders kitaplarında yer verilmediği ve problem çözmeye yönelik ölçme-değerlendirme etkinliklerinin sayıca yetersiz olduğu belirlenmiştir.

Diğer taraftan, ders kitabı içeriğinin hazırlanmasında içerik düzenleme stratejilerinin yeterli ölçüde kullanıldığı, problem çözme ile ilgili içeriklerde kullanılan dilin iyi düzeyde olduğu ve ders kitabında bulunan problem çözme içeriklerinin sınıf düzeyine uygun olup öğrenilebilirliğinin yeterli düzeyde olduğu; ders kitaplarında yer alan problem yapılarının, Gardner’in zekâ türlerinin tamamına yönelik oluşturulduğu, dolayısıyla zeka türlerine hitap etme yönünden ders kitaplarının çok iyi düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Sözcükler: ders kitabı incelemesi, eğitimsel tasarım, hedef, içerik, ortaokul matematik dersi öğretim programı

Kaynaklar

Ersoy M. (2022). Problem kurma yaklaşımıyla gerçekleştirilen matematik öğretiminin ortaokul öğrencilerinin problem çözmeye yönelik algılarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.

Küçükahmet, L. (2011). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu (Ed. Leyla       Küçükahmet), Ankara: Nobel.

Milli Eğitim Bakanlığı, MEB (2018). Matematik dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8.sınıflar). Ankara: Talim Terbiye.

Turhan, B. & Güven, M. (2014). Problem kurma yaklaşımıyla gerçekleştirilen matematik öğretiminin problem çözme başarısı, problem kurma becerisi ve matematiğe yönelik görüşlere etkisi. Çukurova Üniversitesi eğitim Fakültesi Dergisi, 43 (2), 217-234. DOI: 10.14812/cufej.2014.021

Ülper, H. (2014). Türkçe ders kitabı çözümlemeleri, Ankara: Pegem.