Akademik Veri Yönetim Sistemi
BELGİ DERGİSİ, sa.21, ss.459-489, 2021 (Hakemli Dergi)
Osmanlı Devleti’nde modern anlamda bir müze olarak kabul edilen Müze-i Hümâyun’un kuruluş girişimi 1846-47, resmi açılış tarihi ise 1869 olarak kabul edilir. Osmanlı Maarif Nezareti’ne bağlı olan bu müzenin ilk iki müdürü Edward Goold ve Pio Francesco Carlo Terenzio, üçüncü müdürü ise Philipp Anton Dethier olmuştur. Berlin’de Friedrich Wilhelm Üniversitesi Felsefe fakültesinde öğrenim görmüş olan Philipp Anton Dethier (1803-1881), Osmanlı Devleti topraklarında ve hizmetinde çalışmaya başlamadan önce Almanya ve Fransa’da öğretmenlik ve Almanya’da yayıncılık yapmıştır. Tarih alanında doktora derecesine sahiptir. 1847 sonrası İstanbul’a gelen Dethier, öğretmenlik ve müdürlük yaptığı Avusturya okulundaki çalışmaları dışında İstanbul’un arkeoloji tarihi ile ilgili çalışmalar da yapmıştır. Bu çalışmalarının kazıbilimi ile sınırlı kalmadığı ve yayın olarak da değerlendirdiği görülmektedir. 20 yıldan uzun süredir İstanbul’da bulunduğu sürede arkeoloji alanında yaptığı çalışmaları ve dönemin siyasi hayatına etki eden özellikle yabancı kişilerle yakınlığının sağladığı gücün de desteğiyle Philipp Anton Dethier Ağustos 1872’de Müze-i Hümâyun müdürü olarak atanmıştır. Döneminde Osmanlı Devleti’nde başka kurumlarda sık sık idari personel ve yönetici değişikliği yapılıyor olmasına rağmen uzun süre bu görevini devam ettirmiş olan Dethier 8 yıl 7 aylık müdürlüğü döneminde 15 Sadrazam ve 9 Maarif Nazırı ile çalışmıştır. Osmanlı Devleti’nde modern anlamda bir müze kurulması için çalışmaları ve müzecilik eğitimi alanında girişimleri olmuştur. 1874 tarihli Âsar-ı Atika Nizamnâmesi ve Müze Mektebi açma girişimi Dethier döneminde yaşanmış önemli gelişmelerdir. Philipp Anton Dethier’nin bir başka özelliği ise Osman Hamdi Bey’den önceki gelişmelerde etkisi olan Osmanlı Devleti’nin son yabancı müze müdürü olmasıdır. Osmanlı Devleti’nde Osman Hamdi Bey ile köklü bir değişime uğrayan arkeoloji ve müzecilik çalışmalarının temellerinin atıldığı dönemdeki en önemli Müze-i Hümâyun müdürü 1872-1881 yılları arasında görevde bulunan Philipp Anton Dethier’dir.
The attempt date for the establishment of Müze-i Hümâyun accepted as the modern museum in the Ottoman Empire is accepted as the year 1846-47, and the official opening date for the establishment as the year 1869. The first director of this Museum was Edward Goold, the second was Pio Francesco Carlo Terenzio and then Philipp Anton Dethier became the last foreign director of this Museum. Dethier (1803-1881), who studied philosophy at the Friedrich Wilhelm University in Berlin, was a teacher in Germany and France and a publisher in Germany before he started to live and to serve in the territory of the Ottoman Empire. He had a PhD in History. After 1847, Dethier came to Istanbul, where he worked as a teacher and later as a director at the Austrian school. He also made archaeological researches and studies here. These studies were not limited with the archaeological excavations but they were published also. With the strength of his archaeological studies during his stay more than 20 years in İstanbul and also with the support of the politically effective persons both native and especially foreign, in August 1872, he was appointed as the director of the Müze-i Hümâyun. Although in the other institutions of the Ottoman Empire the administrators and other staffs were changed frequently, he worked with 15 Grand Viziers and 9 Ministers of Education during his 8 years and 7 months of office. He had works for the establishment of a modern museum and attempt for the museology education in the Ottoman Empire. The official regulation called Âsar-ı Atika Nizamnamesi dated 1874 and the attempt of opening the Museum School were two important developments of his time. Dethier is the last foreign director of Müze-i Hümâyun between 1872 and 1881. He had an important role during the developments before Osman Hamdi Bey by whom the radical changes in the archaeological activities and museology began.