Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turansam. Turan Stratejik Araştırma Merkezi, Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, cilt.9, sa.36, ss.269-275, 2017 (Hakemli Dergi)
TÜRK TOPLUM DÜZENİ VE KÜLTÜRÜNDE HEYKEL SANATININ YERİ VE ÖNEMİ İLE KADIN İMGESİNE BİR BAKIŞ: YAŞAMI ÜRETEN KADIN
Yrd. Doç. Hülya UYSAL
Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
hulyauysal@akdeniz.edu.tr
hulyabozbiyik@mynet.com
ÖZET
Heykel sanatı, Türk toplum düzeni ve kültüründe geçmişten günümüze dek varlığını koruyabilmiş bir alana sahiptir. Farklı anlam, biçim ve kavram önerisi getiren heykel anlayışı kadın imgesi üzerinden değerlendirildiğinde bazen bir anne, bazen bir melek, bazen gök, bazen yer, bazen talih kuşu (Hüma), bazen ateş ruhu, bazen de ölüm meleği olabilmektedir. Kadın aynı zamanda çoğu kültürde olduğu gibi bereket, bolluk ve doğum simgesidir. Yaşamı kuran ve devamlılığını sağlayan kadın iyilik ve güzelliğin yanında zaman zaman tehlikeli ve kötülüğü getirici yanı ile düalist (ikili) bir yaklaşımı da içermektedir.
Kadın imgesi plastik yönü ile bazen dikey bir taş, bazen bir heykelcik, bazen bir çizgi, bazen de üç dilimli bir taç olabilmektedir. Ancak anlatım dili olarak heykel sanatı bazı dönemler çok öne çıkamasa da kadın imgesi Türk heykelinde daima ilham kaynağı olmuştur ve olmaya da devam etmektedir.
Burada kadın ve heykel bir araya gelerek, Türk heykel sanatının zengin anlam ve biçim olasılıkları, eksiklikleriyle de olsa sunulmaya çalışılacaktır. Erken devir Türk sanatında toplum düzeni ve kültüründe yer alan “Dikilitaş” (Geyikli Taş) ,“Taş Balbal” heykelleri ve Türk mitolojisinde geçen “Umay” (Imay-Omay) kavramı ile ilişkilendirilerek değerlendirme yapılmaya çalışılarak, günümüze etkileri ile beraber sonuca yer verilecektir.
Anahtar Kelimeler: Heykel, Kadın, Erken Devir Türk Heykeli, Taş Balbal, Umay.
JEL Kodları: L82, N9, Z1, Z11, Z13, Z18.
A VIEW ONTO THE IMAGE OF WOMAN ALONG WITH AN EVALUATION ON THE PLACE AND IMPORTANCE OF SCULPTURE IN TURKISH CULTURE AND ORDER OF SOCIETY: WOMAN PRODUCING THE LIFE
Yrd. Doç. Hülya UYSAL
Akdeniz Universiy Faculty of Fine Arts
hulyauysal@akdeniz.edu.tr
hulyabozbiyik@mynet.com
ABSTRACT
The sculpture has an area which has been able to survive for ages in Turkish culture and social order. When the understanding of sculpture which puts forward various proposals of meaning, form and phenomenon to be evaluated based on the image of woman, it can sometimes be just a mother, or an angel, or sky, or earth, sometimes a bird for good luck (Hüma), a fire soul, or the angel of death. The woman is at the same time the symbol of fertility, abundance and birth, as it is in most cultures. The woman founding the life and providing its permanence also bears a dualist approach with her power bringing danger and evil besides her such positive sides as goodness and beauty.
The image of woman in plastic terms can sometimes be a vertical Stone, or a figurine, or a line, and sometimes a three-sliced crown. However, though sculpture as a language of expression could not come forward during some periods, the image of woman has always been a source of inspiration in Turkish sculpture.
Throughout this paper, the rich possibilities of meaning and form in Turkish sculpture will be presented along with its deficiencies by bringing woman and sculpture together. It will be made an evaluation by correlating Obelisk and stone balbals in social order and culture of Early Turkish art and the phenomenon of Umay. The current effects of this correlation will be discussed in the conclusion.
Key Words: Sculpture, Woman, Early Turkish Sculpture, Stone Balbal, Umay.
JEL Codes: L82, N9, Z1, Z11, Z13, Z18.