Akademik Veri Yönetim Sistemi
Polat İ. (Yürütücü)
TÜBİTAK - AB COST Projesi , 2020 - 2023
Üzüm
(Vitis vinifera L.), ekonomik olarak
sofralık, kurutmalık, şaraplık, meyve suyu ve pekmez gibi pek çok değerlendirme
olanağına sahip bir meyvedir. Üzüm üretimini sınırlandıran en önemli fungal
sorunlardan birisi kurşuni küf (Botrytis
cinerea)’tür ve Fungisit Dayanıklılık Eylem Komitesi [Fungicide Resistance
Action Committee (FRAC; www.frac.info)] tarafından, dünyada çok fazla ekonomik
kayba neden olan en yüksek riskli patojenler arasında yer verilmiştir. Kurşuni
küf ile mücadelede günümüzde birçok fungisit kullanılmakta, ancak patojenin bu
fungisitlere karşı dayanıklılık oluşturması nedeniyle hastalıkla mücadele
giderek zorlaşmaktadır. Bununla birlikte, dayanıklı çeşitlerle yetiştiricilik
yapmak en etkin mücadeleler arasındadır. Fakat, genotiplerin klasik olarak test
edilmesi uzun zaman almakta, fazla iş gücü gerektirmekte, çevre faktörleri
etkilemekte ve testleme sırasında sorunlarla karşılaşılmaktadır. Moleküler
markörlerin en etkili kullanıldığı alan, karmaşık kalıtıma sahip olan birden
çok gen tarafından idare edilen kantitatif karakterlerin (QTL) haritalanması
olmuştur. Çalışmanın amacı, asmada kurşuni küf hastalık etmeni B. cinerea'ya dayanımı kontrol eden
kantitatif karakter lokuslarının (QTLs) haritalanması ve MAS amaçlı
kullanılabilecek markörlerin geliştirilmesidir. Bu amaçla, Kyoho (B. cinerea'ya dayanıklı) X Yalova İncisi
(B. cinerea'ya hassas) çeşitlerinin
resiprokal melezlemeleri ile elde edilen 94 adet F1 genotip haritalama
popülasyonu olarak kullanılmıştır.
Klasik testlemelerde, B05.10 izolatı ile Türkiye’den elde edilen 1 adet
izolat ile toplamda 2 adet izolat kullanılmıştır. Moleküler çalışmalarda,
polimorfizmi belirlemek amacıyla toplam 350 adet SSR (Basit Dizi Tekrarı) primeri
kullanılmıştır. Polimorfizm elde edilen 17 SSR markörü Kruskal-Wallis
analizlerinde kullanılmış ve hastalık dayanımıyla anlamlı derecede ilişkili
olan ve farklı kromozomlarda olduğu tespit edilen 4 markör kurşuni küfle
ilişkili bulunmuştur. En yüksek etki değerine sahip markör VMCNG1E4-2 markörü
olarak belirlenmiş olup %24.39’lük etkiye sahiptir. Ayrıca, SNP (Tek Nükleotid
Polimorfizmi)’lerin belirlenmesiyle detaylı polimorfizm taraması yapılmıştır. SNP
analizleri sonucunda, toplam 21 adet QTL’in B.
cinerea'ya dayanıklılığı kontrol ettiği belirlenmiştir. Kromozom 1, 10,13, 15.
16 hariç tüm kromozomlarda QTL’ler haritalanmıştır. Haritalanan QTL’lerin
toplamda 2207 gene sahip olduğu belirlenmiştir. Özellikle, Bc2.1,
Bc18.5 ve Bc18.3 genlerinin biyotik strese dayanıklılıkla ilişkili genler
olduğu tespit edilmiş ve uygun primer-kesim enzimi belirlenerek klasik testleme
sonuçları belli olan genotiplerde, PCR çalışmaları ile verifikasyon çalışmaları
yapılmıştır.