Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2023
Kuaterner amonyum bileşikleri (QAC'ler),
antimikrobiyal ve antistatik özellikleri sayesinde kullanılan geniş bir
kimyasal sınıfıdır. QAC'ler temizleyiciler ve dezenfektanlar, el temizleme
mendilleri, gıda koruyucuları, yüzme havuzu bakımları, çamaşır ürünleri,
şampuanlar, saç kremleri, göz damlaları ve diğer kişisel bakım ürünlerinde
kullanılan ortak bileşenlerdir ve 60 yılı aşkın süredir kullanılmaktadır. QAC
içeren ürünlerin sayısı, bu bileşiklerin çok yönlülüğünden dolayı son
zamanlarda büyük oranda artmıştır. Özellikle pandemiyle birlikte QAC içeren
dezenfektanların hastaneler, uzun süreli bakım tesisleri, evler ve gerekli
görülen işyerleri (marketler ve gıda işleme tesisleri gibi) dahil olmak üzere
antibakteriyel sabunlarla artan el yıkama da daha fazla kullanıma yol
açmaktadır. Bunun sonucu olarak insanların düzenli ve tekrar tekrar QAC’lere
maruz kalmasına neden olmaktadır. Bu geniş kullanıma rağmen QAC’lerin
genotoksisitesi ile ilgili veriler oldukça kısıtlıdır. Bu nedenlerle QAC’lerin
genotoksisitesi araştırılması gereken önemli bir konudur.
Proje
kapsamında farklı zincir uzunluklarına ve yapıya sahip 6 farklı QAC ile bunların
uygulanan yüzeydeki kalıcılığını arttırmak için Silan grubunun eklenmesi ile
birlikte sentezi gerçekleştirilerek 6 farklı Si-QAC (kuaterner amonyum silan bileşiği)
elde edilecektir. Çalışma kapsamında öncelikli olarak minimum inhibisyon
konsantrasyonu (MIC) testi ile antimikrobiyal aktivitesi en yüksek olan Si-QAC
belirlenecektir. Bunlarla birlikte 6 farklı Si-QAC’lerin MIC testi ile
belirlenen antimikrobiyal etki gösterdikleri en düşük derişimlerde in vitro
epiderm deri irritasyon testi gerçekleştirilecek ve antiviral aktivitesine
bakılacaktır. Ayrıca MIC testi ile belirlenen antimikrobiyal etki gösterdikleri
en düşük derişim ve bunun alt/üst dilüsyonları olacak şekilde 5’er farklı
konsantrasyonunun çeşitli toksisite testleri ile potansiyel genotoksik,
sitotoksik, apoptotik etkilerinin Drosophila
melanogaster ve Allium cepa model
organizmaları üzerinde in vivo ve in vitro olarak araştırılması
hedeflenmiştir. Bu bağlamda Drosophila’da
kanat somatik mutasyon ve rekombinasyon testi (SMART), alkali tek hücre jel
elektroforez testi (KOMET), oksidatif DNA hasarı analizi (Enzim modifiyeli
KOMET testi), NBT analizi ile ROS tayini, Kaspaz (3/7, 8 ve 9) aktiviteleri
ölçümü, Tripan Blue ile doku hasarı analizi ve DNA tamir genlerinin ekspresyon seviyelerinin
RT2-PCR analizi ile ölçümü deneyleri gerçekleştirilecektir. A.cepa’ da ise KOMET, Enzim modifiyeli KOMET, NBT analizi
ile ROS tayini, Tripan Blue ile hücre ölümünün belirlenmesi, Kromozomal hasar
(CA) ve Mikronükleus (MN) deneyleri gerçekleştirilecektir. Böylece Si-QAC’lerin
muhtemel toksisitesi, farklı organizmalar üzerinde farklı toksisite
mekanizmalarını içeren kapsamlı bir araştırma ile belirlenecektir. Sonuçta
alkol içermeyen, antibakteriyel ve antiviral etki bakımından en uygun zincir
uzunluğuna ve yapısına sahip, uygulanan ortamda uzun süre kalabilen, irritasyona
yol açmayan ve diğer organizmalar üzerinde toksik etkilere neden olmayan Si-QAC
belirlenecektir.