Akademik Veri Yönetim Sistemi
Polat İ., Sülü G.(Yürütücü), Turgutoğlu E., Kitapcı A., Aka Kacar Y.
TÜBİTAK Projesi, 2014 - 2016
Ülkemiz
Turunçgil yetiştiriciliğinde önemli bir yere sahip olup, dünya üretiminde 9.
sırada yer almaktadır. Turunçgil yetiştiriciliğinde geleneksel ıslah yöntemleri
ile çok sayıda yeni çeşit, üreticilerin hizmetine sunulmuştur. Ancak, bu
yöntemlerle çeşit geliştirmede uzun zamana, fazla emeğe ve kaynağa gerek
duyulmaktadır. Aynı zamanda turunçgillerde görülen heterozigoti yapı da sorun
oluşturmaktadır. Bu nedenle bitki ıslahçıları daha kolay ve daha hızlı
varyasyon sağlayacak yeni yaklaşımlar üzerinde durmaktadır. Bu yaklaşımlardan
biri de mutasyon ıslahıdır. Mutasyon ıslahı ile genotiplerde tesadüfi
mutasyonlar oluşturulabilmekte ve bazı farklılıkların oluşturulması
sağlanabilmektedir. Elde edilebilen bu farklılıkların genetik olarak tespiti ve
nasıl bir değişimin ortaya çıktığının belirlenmesi bu ıslah sürecinin önemli
bir parçasını oluşturmaktadır. Bitkilerde meydana gelen mutasyonların
belirlenmesinde klasik yöntemlerin yanı sıra moleküler yöntemlerden de
yararlanılmaktadır.
Bu projenin amacı; Yerli Mandarin ve Antalya
Yerli Yuvarlak Limon çeşitlerinin özelliklerinin iyileştirilmesi amacıyla
farklı gray dozlarında Co60 uygulanarak mutasyon ıslahı ile elde
edilen populasyondan seçilen bireylerde ve bazı ticari limon ve mandarin çeşit
ve melezlerinde genetik farklılıkların SSCP, SSR ve ISSR markırlarıyla
belirlenmesidir.
Bu amaçla, morfolojik kontroller sonucu mutant olarak belirlenmiş 25 adet
Yerli mandarin ve 10 adet Antalya Yerli Yuvarlak Limon genotipine ek olarak,
iki adet kontrol genotip ile farklı limon gruplarını temsil edecek şekilde 4
genotip ve farklı mandarin gruplarını temsil edecek şekilde 7 genotip projede kullanılmıştır. Bu genotiplerin, moleküler olarak SSCP, SSR ve ISSR
markırlarıyla analizleri yapılmıştır. Elde edilen verilerden benzerlik indeksi,
kümeleme, komşu bağlantı, PCO ve PCA analizleri gerçekleştirilmiştir. Correlation coefficient matriksi (r), limonlarda 0.97, mandarinlerde 0.98 olarak
belirlenmiştir. Kümeleme analizi sonucunda genel
olarak limonlar ile mandarinlerin A ve B olmak üzere ayrı kümede yer aldıkları
görülmüştür. Ayrıca, limonlar kendi içerisinde
mutant ve ticari limon çeşitleri olarak iki alt gruba ayrılmıştır. Bu durum
mandarinler için de geçerli olmuştur. ISSR markırlar hem mutant Antalya Yerli Yuvarlak
Limonların kendi içerisindeki hem de ebeveynle olan genetik farklılıklarının
belirlenmesinde, etkili bulunmuş, kümeleme analizi sonucunda birbirine en yakın
%98 oranıyla 1-3 ve 1-6 genotipleri olarak belirlenmiştir. Mandarinlerde ise, polimorfizm yüksek olmasına rağmen
bazı genotiplerin ayrılmasında yeterli olamamıştır. SSR ve SSCP markırlar, hem
mutant limon genotipleri hem de mutant mandarin genotipleri içerisinden bazı
genotiplerin ayrılmasında etkin olamamış, %100’lük benzerlik tespit edilmiştir.
Bu çalışma ileride yapılacak
mutasyon ıslahı çalışmalarında, kullanmış olduğumuz markırlar model teşkil
etmesi bakımından önemlidir.